Aantoonbaar Bekwaam bij Mijzo: de basis is vertrouwen

‘Ik vertrouw mezelf wel, maar mijn collega…’ Toen Mijzo ging werken met zelfverklaringen in plaats van verplicht aftoetsen, betekende dat een echte cultuurverandering. ‘In de teams moet je het gesprek met elkaar voeren.’

Tijdens een actieve workshop op de Vilans live bijeenkomst ‘Bevoegd en bekwaam’ vertellen twee opleidingsadviseurs over het nieuwe beleid Aantoonbaar Bekwaam bij Mijzo. Mirjam van Hest: ‘Het belangrijkste uitgangspunt van dit beleid is vertrouwen. Zelfverklaringen worden daarom niet gecontroleerd.’ Renske van Esch: ‘Je bent verantwoordelijk voor je eigen bekwaamheid en de bekwaamheid van je collega. Want het is ook belangrijk om kritisch naar elkaar te kijken. Als je ziet dat iemand een handeling niet goed uitvoert, spreek je de ander daarop aan. Het gaat om vertrouwen geven en vertrouwen nemen.’

• Lees ook Bekwaam = bevoegd. Hoe doe je dat binnen jouw organisatie?

Kans om bekwaamheidsbeleid te vernieuwen

Mirjam vertelt hoe Mijzo met haar 26 locaties enkele jaren geleden ontstond uit drie Brabantse ouderenzorgorganisaties. ‘We hadden bij de fusie de keuze uit óf de verschillende manieren van BIG-toetsing harmoniseren óf het op een vernieuwende manier gaan doen. Op datzelfde moment leefde bij de verpleegkundigen de wens naar meer verpleegkundig leiderschap. Er waren een nieuwe visie en kernwaarden ontwikkeld en er lagen nieuwe functieprofielen, waarvan vakmensschap een onderdeel is. Ook waren we bezig de administratieve lasten te verlichten. Landelijk lag er een nieuwe CAO-VVT. Het meest belangrijk was misschien wel onze wens om het anders te gaan doen. Maar hoe dan?’

Samen naar vertrouwen in vakmensschap

Samen, dat vat het proces bij Mijzo in één woord samen. Zoveel mogelijk medewerkers werden betrokken bij het vormgeven van het nieuwe beleid. Mirjam: ‘We organiseerden inspiratiebijeenkomsten. Daar legden we onze ideeën voor om bij bekwaamheid uit te gaan van vertrouwen. “Eindelijk”, was de reactie. Het bleek een schot in de roos. Voor de verdere ontwikkeling van de plannen werkten we met een breed samengestelde klankbordgroep.’

Renske: ‘We gingen samen op weg van controle naar vertrouwen, dát is de kern.’

• Het in de praktijk toetsen van voorbehouden en risicovolle handelingen mag, maar is niet meer verplicht.
• De zorgprofessionals bepalen zelf hoe zij hun vakbekwaamheid aantonen.

Houvast aan uitgangspunten 

Gaandeweg kwam Mijzo op zeven uitgangspunten die professionals houvast bieden om hun verantwoordelijkheid en leiderschap te nemen en zo hun vakmensschap optimaal waar te maken. 

1. Ik ben me er steeds van bewust of ik bekwaam ben om voorbehouden en risicovolle handelingen uit te voeren. Dat is belangrijk voor de cliëntveiligheid.
2. Door te werken vanuit de laatste protocollen en werkwijzen bied ik de juiste zorg. Daarom onderhoud ik mijn deskundigheid.
3. Door mijn kennis, ervaring en expertise kan ik soms weloverwogen afwijken van het protocol. Daarvoor neem ik verantwoordelijkheid.
4. Ik zorg voor verantwoorde zorg door regelmatig over de kwaliteit van mijn werk te praten en die zo te bewaken en verbeteren.
5. Ik neem leiderschap over mijn vakmensschap en ben zelf verantwoordelijk voor het regelmatig aantonen van mijn bekwaamheid. Als collega’s zijn we ook verantwoordelijk voor elkaars bekwaamheid en steunen we elkaar daarin.
6. Ik ben deskundig in het uitvoeren van mijn dagelijkse werk. Zo nodig vraag ik hulp.
7. Ik ben integer en handel ethisch. Ik kijk objectief naar mijn eigen handelen en dat van mijn collega’s. In gesprekken houd ik rekening met ieders normen en waarden.

De hele organisatie verandert mee

Als je dit nieuwe beleid Aantoonbaar Bekwaam invoert met vertrouwen als uitgangspunt, veranderen veel zaken mee binnen de organisatie. Renske en Mirjam zetten de groep workshopdeelnemers aan het werk. ‘Wat gaat er allemaal meebewegen in jouw organisatie als je stopt met controleren en overstapt op een bekwaamheidsbeleid, gebaseerd op vertrouwen?’

Elk groepje voert levendige gesprekken en komt op lange lijsten: inrichting leermanagementsysteem (LMS), visie, draagvlak, organisatiecultuur, werkdruk, eigen regie, werkplezier, persoonlijke ontwikkeling, vertrouwen, financiën… De meest belangrijke zaken schrijven de workshopdeelnemers op kartonnen radertjes en aan het einde van de oefening ‘grijpt alles in elkaar’. Letterlijk. Kennelijk is een ander bekwaamheidsbeleid veel meer dan een ander bekwaamheidsbeleid alléén. Het verandert de organisatie.

Inrichting LMS

De groep is nieuwsgierig naar de concrete inrichting van het LMS bij Mijzo. Mirjam en Renske lopen erdoorheen. ‘Dit is het kwaliteitspaspoort met de verschillende handelingen, per handeling gekoppeld aan de meest actuele Vilans-protocollen. Hier kun je je bekwaamheid aantonen: ik heb een microlearning gevolgd, een klinische les gegeven, een leerling begeleid. Medewerkers zijn vrij te bepalen op welke manier zij hun bekwaamheid aantonen, we controleren het verder niet. Het skillslab is niet meer verplicht, maar iemand kan er zijn bekwaamheid versterken, dat heet een oefenmoment. Alles wat een medewerker doet om bekwaam te blijven voor verplichte handelingen valt onder werktijd. In het portfolio kan hij nog eventuele niet-verplichte scholingen kwijt. Het kwaliteitspaspoort kan door hemzelf en zijn leidinggevende worden ingezien.’

Renske gaat kort in op klinisch redeneren. ‘Omdat ons niveau op dat punt wat achterbleef, hebben we alle klinische lessen in het LMS gezet. Zo hopen we mensen te stimuleren er kennis van te nemen of zelf zo’n klinische les te verzorgen.’ Ze ziet ook ontwikkelingen aankomen waar het gaat om persoonlijk leren. ‘Dan kan een zorgprofessional bijvoorbeeld aangeven wat zijn vraag is en hoeveel tijd hij heeft. Vervolgens stelt artificial intelligence een persoonlijk leerpad voor.’

Regionale norm afspreken

Mirjam en Renske zijn betrokken bij de landelijke ontwikkelingen op het gebied van ‘bekwaam = inzetbaar’. Mirjam: ‘Mijzo is koploper in de regio op dit thema. Op dit moment werken we nog met diploma’s. Maar straks moeten we binnen de regio een andere manier bedenken om de vakbekwaamheid van elkaars medewerkers te vertrouwen. Dat is best spannend. We moeten een norm afspreken, ook over zelfverklaringen. Want je autoriseert jouw medewerkers op een zorgvuldige manier voor bepaalde handelingen. Dan moet je erop kunnen vertrouwen dat die autorisatie bij de collega-organisaties ook op een verantwoorde wijze is georganiseerd.’ Ze stelt vast: ‘Als je regels afschaft, moet je het gesprek voeren.’

Renske concludeert: ‘Het gaat niet alleen om het vertrouwen in elkaar als medewerkers, maar óók in elkaar als zorgorganisaties. Samen ontwikkelen we zelfbewuste zorgprofessionals.’