'Níet gegeven zorg is uiteindelijk het meest duurzaam'

Hoewel verduurzaming in de care soms lastiger is te realiseren dan in de cure, vindt ook hier nu een kentering plaats. Echt duurzame zorg vergt echter een paradigmashift en andere financiële prikkels. Lees het interview met Vilansers Lia Davelaar en Jessica Michgelsen hierover in vakblad FMT Gezondheidszorg.

Green Deal 3.0

Het aantal zorgorganisaties dat de Green Deal 3.0 ondertekend heeft, is verdubbeld ten opzichte van het eerdere akkoord. Ook meldt 85% van alle zorgorganisaties 'belangrijke stappen' te hebben gezet op het vlak van duurzaamheid en is er inmiddels een ActiZ netwerk van duurzaamheids-coördinatoren, zo meldt FMT Gezondheidszorg. 

Één van de factoren die verduurzaming in de care compliceert, is het diffusere landschap. “Veel zorgorganisaties kennen meerdere locaties, waar ze minder makkelijk grip op krijgen, omdat de beslismacht soms op lokaal niveau ligt. Als daar de motivatie ontbreekt, kan dit verduurzaming vertragen. Ook bij thuiswonende patiënten kun je uiteraard minder invloed laten gelden. Dat is het voor bijvoorbeeld de afdeling inkoop minder makkelijk om afspraken over duurzaamheid te maken”, aldus Lia Davelaar, directeur cluster Kennismanagement en -strategie binnen Vilans. “Daarnaast heb je te maken met allerlei afhankelijkheden. Denk aan de materialen die voor een cliënt gebruikt worden, waarbij de apotheker of zorgverzekeraar bepalend is bij de keuze.”

Drie assen

De Green Deal 3.0 die Vilans net als veel andere zorgorganisaties in december 2022 ondertekende, zet diverse onderwerpen op de agenda, uiteenlopend van (plantaardige) voeding, voedselverspilling, medicijnresten, afvalscheiding tot het spanningsveld tussen hygiëne en duurzaamheid: wegwerphandschoenen gebruiken of niet. “Daarnaast vallen ook de kwaliteit van leven van cliënten en het werkplezier van medewerkers onder deze noemer”, aldus Jessica Michgelsen, onderzoeker bij Vilans en gericht op samenwerkingsverbanden in de care. Gevraagd naar issues, stelt zij allereerst dat verduurzaming (veel) geld kost. “Zorgorganisaties moeten investeren, terwijl de opbrengsten pas op langere termijn zichtbaar worden. Soms ontbreekt zelfs een financiële opbrengst, is er 'alleen maar' winst voor het milieu. Daar komt bij dat verduurzaming nog niet bij alle zorgbestuurders op het netvlies staat. Er is lef nodig om hiervoor te gaan. Verder is ook een gedragsverandering noodzakelijk en moet je medewerkers daarin zien mee te krijgen.”

In het kader passende zorg staat mensgericht­heid, houdbaarheid en duurzaamheid centraal, drie assen die steeds tegen elkaar afgewogen moeten worden. Davelaar: “Het is helder dat we de manier waarop de zorg nu organiseren mensen ziek maakt vanwege de gevolgen voor het milieu. Denk aan het percentage CO2-uitstoot waar de zorg verantwoordelijk voor is, en ook aan medicijnresten in drinkwater. Als je daar niet op ingrijpt, blijft het probleem bestaan.” In haar ogen wordt op tal van terreinen al winst geboekt, bijvoorbeeld door het aantal reiskilometers terug te dringen met beeldbellen, en door milieuvriendelijke alternatieven voor medische hulpmiddelen. Sommige zaken, zoals het gebruik van slim incontinentiemateriaal dat aangeeft wanneer vervanging noodzakelijk is, vergen nog meer onderzoek. “De puzzel is steeds: wat levert een product op aan duurzaamheid, afgezet tegen de indirecte productie- en transportkosten. In dat licht blijkt re-usable beter dan disposable. Daar is wel nieuwe wetgeving voor nodig.”

Praktijkvoorbeelden

Gezonde duurzame leef- en woonomgeving

Vilans zelf presenteert op diverse sites uiteen­lopende duurzame praktijkvoorbeelden. Die lopen uiteen van huize Pennemes in Zaandam, waar de focus ligt op een gezonde leefomgeving in de vorm van een dakterras met konijnen en kippen, wanden bekleed met planten en bij dagbesteding zo veel mogelijk zonlicht vangen. Of de locatie Hoogstede van DrieGasthuizen­Groep in Arnhem die inzet op duurzaam wonen en een aangepaste woonomgeving voor mensen met dementie. In deze healing environment spelen onder andere kleuren, texturen en geuren een belangrijke rol. Bewoners zijn rustiger, doordat er bewust gekeken wordt naar een juiste balans in prikkels vanuit de omgeving. 

Energiebesparende praktijkvoorbeelden

Andere zorgorganisaties focussen op energie­besparing. Zo voorziet Zorggroep Reinalda in Haarlem deels zelf in haar energiebehoefte door middel van 400 zonnepanelen op het dak. Ook bij De Boomgaerd van WelThuis ligt het dak vol zonne­panelen. Bovendien werd de isolatiewaarde verhoogd met driedubbel glas. En De Leyhoeve in Groningen is in het kader van duurzaamheid modulair gebouwd, waarbij appartementen afhankelijk van de vraag kunnen worden verbouwd tot zorgsuites. Naast zonnepanelen en een WKO-installatie (Warmte Koude Opslag) zijn bij de bouw tevens veel herbruikbare materialen gebruikt.

Meer informatie

• Lees het complete interview op FMT Gezondheidszorg
• Lia Davelaar: "we willen verduurzaming versnellen"

Bron

FMT Gezonheidszorg