Welke invloed mag Artificial Intelligence hebben op het zorgproces?

In de zorg maken we gebruik van almaar geavanceerdere en ‘slimmere’ technologie. We zien een steeds grotere rol van artificiële intelligentie, ofwel AI. Dit biedt vele kansen, maar brengt ook ethische en sociale uitdagingen met zich mee. Bijvoorbeeld op het gebied van privacy, menselijke autonomie, eerlijkheid en vertrouwen. Hoe ga je daar goed mee om?

Technologie denkt al vaker mee dan we beseffen

AI-systemen die zelfstandig beslissingen nemen over de cliënt, zonder tussenkomst van een zorgverlener, lijken nog ver weg. Tegelijkertijd zien we binnen de langdurige zorg al vele slimme toepassingen die met cliënten en zorgverleners meedenken of kleine (deel)taken overnemen.

Deze slimme zorgtechnologieën bieden bijvoorbeeld inzichten in de behoeften van cliënten, de effecten van bepaalde interventies, of wat we kunnen verwachten in de nabije toekomst. Gaat iemand vallen, zit er een blaasontsteking aan te komen, wordt iemand vergeetachtiger? 

Denk bijvoorbeeld aan slimme sensoren of beeldinterpreterende camera’s. Maar ook aan technologieën zoals spraakgestuurd rapporteren of planningstools. (zie ook de whitepaper ‘AI in de ouderenzorg’)

Deze ontwikkeling wordt sterk gedreven door de toenemende beschikbaarheid van data, de toenemende rekenkracht van computers, en de toenemende mogelijkheden van artificiële intelligentie (AI) die data verwerkt tot output zoals voorspellingen en aanbevelingen.

De inzet van AI biedt zorgorganisaties vele kansen, maar inmiddels is er ook een steeds dieper besef van de grote sociale en ethische uitdagingen die AI – en digitalisering in bredere zin - met zich meebrengt.

Verkleinen zorgkloof versus verkleinen menselijke autonomie

In de media zien we vaak twee tegengestelde opvattingen over de invloed van AI. Enerzijds is er de hoop dat data en AI kunnen helpen de zorgkloof te beperken door de doelmatigheid en kwaliteit van de zorg te behouden en te verbeteren. Zorgverleners zouden zo mogelijk niet alleen betere beslissingen maken dankzij inzichten via AI, maar ook meer tijd overhouden voor persoonlijke aandacht voor de cliënt. 

Anderzijds is er de angst dat een sterke afhankelijkheid van AI ons als mens minder intelligent maakt. Toenemende afhankelijkheid van AI zou bijvoorbeeld het vermogen van zorgverleners tot kritisch redeneren en (samen) beslissen over persoonsgerichte zorg kunnen uithollen. Bovendien zijn er ook zorgen omtrent ontmenselijking van de zorg, een te grote inbreuk op privacy, en dat AI-systemen bepaalde individuen of groepen mensen benadelen doordat ze hun uitkomsten baseren op niet-representatieve datasets.

AI: jong en onvolwassen

De meeste AI-toepassingen in de langdurige zorg zijn nu nog ‘jong en onvolwassen’. Ze laten ruimte voor verbetering en zorgorganisaties gebruiken deze nog maar op kleine schaal in de praktijk. Dit biedt ook een voordeel: we kunnen nog richting en vorm geven aan AI-ondersteunde zorg. Zodat AI voor zoveel mogelijk cliënten, zorgverleners en andere belanghebbenden wenselijk en ethisch acceptabel is.

Laat het niet over je heen komen: denk mee!

Zorgverleners en andere gebruikers van AI in de ouderenzorg hoeven technologische innovaties niet zomaar over zich heen te laten komen. Alleen al door mee te denken over AI-ondersteunde zorg binnen de eigen organisatie, kun je actief bijdragen aan de transformatie naar verantwoorde AI-ondersteunde zorg.

Nadenken en in gesprek gaan over ethiek en waarden, over (mogelijke) positieve én negatieve effecten van technologie, en over verantwoorde AI-ondersteunde zorg, helpt bij het vormen (en eventueel bijschaven) van een visie op (digitale) zorg. Dit hoeft innovatie niet af te remmen, maar kan zorgorganisaties juist helpen bij het creëren van vertrouwen en het maken van gefundeerde keuzes over de inzet van - steeds geavanceerdere – technologie. En daarmee juist zorgen voor een versnelling in de adoptie.

Samen nadenken over verantwoorde AI-ondersteunde zorg kan richting geven aan keuzes met welke ontwikkelingen je als organisatie wil meegaan, of waarin je zelfs wil vooroplopen. Ook biedt samen sparren inzichten in de randvoorwaarden voor verantwoord gebruik van AI en de stappen die je nu al kunt nemen om hier aan te gaan voldoen.