Coalitieakkoord: van vooruitkijken naar anders doen met elkaar

Vilans, kennisorganisatie voor zorg en ondersteuning, is positief over het voorliggende coalitieakkoord, maar de uitwerking en slagkracht zal bepalen of passende en duurzame zorg bereikt wordt. Het is goed dat er een minister voor langdurende zorg komt, want er ligt een grote opgave in de houdbaarheid van de langdurende zorg.

We moeten breder kijken naar oplossingen en deze sneller implementeren. Samenwerking met collegaministers ook van andere departementen is daarbij van belang, want zorg en ondersteuning organiseren voor mensen met langdurende vragen, vereist een integrale blik. Het heeft te maken met wonen, met preventie, met de rol van burgers, met de inzet van technologie en natuurlijk de aansluiting tussen verschillende deelsectoren in de zorg. Het is logisch dat het regeerakkoord per domein en aandachtsgebied is beschreven, maar de coronacrises laat wel zien dat ‘de zorg’ een grote zorg is van ons allemaal en laat ook zien dat we voor goede zorg niet de zorg maar het leven centraal moeten stellen.

Nadruk op passende zorg

Meer nadruk op ‘passende zorg’ vinden wij gepast. Weten wat wel werkt en wat niet is van belang. Maar dan moet kennis daarover wel toegankelijk en direct toepasbaar zijn. We pleiten ervoor dat de vervolgstappen naar passende zorg gezet worden vanuit kwaliteit van leven voor patiënten, cliënten en naasten, met maximale ruimte voor professionele en informele zorgverleners om hun taken uit te oefenen. Omdat vernieuwing en versnelling nodig is, alleen al gezien de demografie en de arbeidsmarkt, is het een valkuil om passende zorg heel smal te definiëren als ‘bewezen effectief’. Zorg dat organisaties leer- en ontwikkelruimte hebben, dat de toegevoegde maatschappelijke waarde onafhankelijk wordt bepaald en stimuleer het delen van succesvolle praktische aanpakken. Zodat professionals en organisaties bijvoorbeeld die zorgtechnologie kunnen inzetten die echt bij hun cliënten past, en die voldoende waarde oplevert. 

Draagvlak

‘Inwoners moeten naar vermogen meedoen’ vinden wij een mooi motto. Bekijk dat breed en betrek ook zoveel als mogelijk de mensen die de meeste gevolgen merken van veranderingen in zorg en ondersteuning bij de concrete invulling van het beleid. Toekomstbestendige zorg en ondersteuning heeft namelijk draagvlak nodig, ook als er keuzes gemaakt moeten worden bij schaarste. Benut de ruimte die gecreëerd wordt door het opleidingsakkoord in de Verpleeg- en Verzorgingshuizen en Thuiszorg (VVT) ook voor overdracht van kennis over de organisatie en inhoud van passende zorg voor patiënten, cliënten en naasten. En beperk die overdracht van kennis niet tot de VVT, maar betrek ook de gehandicaptenzorg bij het versterken van kennis over passende zorg in opleidingen en bijscholing. Als je wil dat inwoners mee kunnen doen, en langer thuis wonen het credo blijft, hebben burgers hier ook wat voor nodig. Met kennis, voorlichting of laagdrempelige korte opleidingsmodules moeten zij zichzelf kunnen toerusten, zodat ze anderen kunnen helpen. Zorg is en wordt zo van ons allemaal. Juist voor mensen die alleenstaand zijn, kinderen niet in de buurt hebben wonen, of een klein sociaal netwerk hebben. Hierin zien wij ook een andere opgave voor de media; die vaak (te) weinig aandacht heeft voor de mensen met de minst georganiseerde stem. Media zou meer kunnen betekenen in de rol van kennisoverdracht en zich een meer maatschappelijk opgave moeten aantrekken in de toekomst. 

Technologie kan kwaliteit verbeteren

De inzet van technologie in zorg en ondersteuning is in toenemende mate een vanzelfsprekend onderdeel van passende zorg en de doorontwikkeling wordt op positieve wijze benoemd in het coalitieakkoord. Inzet van technische oplossingen, digitalisering, het verminderen van bureaucratie en overhead, kan de kwaliteit van zorg aan cliënten, patiënten en naasten verbeteren en ervoor zorgen dat minder beschikbare professionele zorgverleners voldoende tijd hebben om persoonlijke zorg te blijven geven. 

Domeinoverstijgende samenwerking

Voor het realiseren van de doelstellingen uit het coalitieakkoord voor zorg en ondersteuning is domein- en sectoroverstijgende samenwerking noodzakelijk. Daar is steeds meer ervaring mee, maar onderlinge samenwerking tussen zorgaanbieders, gemeenten en financiers verschilt en realisatie kost veel tijd.  Het vraagt een intensivering van kennisontwikkeling op domeinoverstijgende vraagstukken en support bij het toepassen van die kennis. Vilans zal de komende jaren zich inzetten voor de kennisontwikkeling van persoonsgericht, integraal domeinoverstijgend werken en deze beschikbaar maken voor alle betrokkenen in deze ontwikkelingen. 

Kennisinfrastructuur nodig

Er is ook urgentie tot een betere inrichting van zorg. Niet alleen voor de acute zorg die een basis beschikbaarheid moet kennen overal, er moeten ook keuzes gemaakt worden in de meest passende schaal voor zorg. Het akkoord geeft terecht aan dat ‘zorg die vaak voorkomt dichtbij moet zijn’, maar over complexe zorg staat wel dat het gespecialiseerd is maar niet dat dat concentratie betekent en keuzes maken. Gemeenten hebben een belangrijke rol bij ‘langer thuis wonen’. Maar overall, is het uitgangspunt van passende domeinoverstijgende zorg zeker nastrevenswaardig. Het vraagt kennis en innovatie om dit te realiseren. De paragraaf over ‘infrastructuur’ gaat begrijpelijkerwijs over de wegen infrastructuur, maar juist hiervoor is een kennisinfrastructuur nodig, die helaas niet vermeld staat.

Ervaringsdeskundigheid

Ten slotte vinden wij een solidaire maatschappij waarin aandacht is voor iedereen van belang. Een omissie in het akkoord lijkt de vermelding dat cliënten, patiënten en naasten ook ervaringsdeskundigen zijn en als vanzelfsprekend een stem hebben als het gaat om de inrichting van de eigen zorg en ondersteuning. Om die stem te kunnen horen, vraagt van ons allemaal luisteren met deskundigheid. De stem van mensen met dementie of met een verstandelijke beperking is er, dat weten we uit onderzoek en ervaringen. Veranker het deskundig luisteren naar behoeften en noden van cliënten, patiënten en naasten op alle niveaus in zorg en ondersteuning en neem het ook mee in toezicht, verantwoording en zorginkoop. Als kennisorganisatie nodigen wij de nieuwe minister(s) van harte uit en bespreken we graag hoe met kennis ervoor te zorgen dat de zorg beter werkt.