Visie van cliënten, familieleden en zorgverleners op cliëntenparticipatie

Staan cliënten, familieleden en zorgverleners eigenlijk wel open voor cliëntenparticipatie? Het was een van de vragen die ons motiveerde om bij 3 zorgorganisaties een verkenning uit te voeren. De resultaten zijn in een vernieuwde versie van de Wegwijzer ‘Op weg met cliënten, familie en verwanten naar een passend beleid’ verwerkt.

Cliëntenparticipatie betekent het betrekken van cliënten, familie en verwanten bij beleidsontwikkeling en vernieuwingen in de zorg. Gedachte hierachter is dat zorgorganisaties dan echt passend beleid kunnen ontwikkelen. Hierdoor kunnen organisaties efficiënter en beter aansluiten bij de wensen en behoeften van hun doelgroep.

Representatieve afspiegeling van cliënten

De wegwijzer is ontwikkeld om zorgprofessionals op weg te helpen, omdat effectieve cliëntenparticipatie in de praktijk toch niet zo makkelijk blijkt. Het kan bijvoorbeeld lastig zijn om een representatieve afspiegeling van cliënten te mobiliseren. Cliënten, familie, verwanten en beleidsmakers spreken bovendien niet altijd dezelfde taal. Deze Wegwijzer is nu met een extra hoofdstuk hierover uitgebreid, namelijk ‘tips, ideeën en dilemma’s uit de praktijk’. 

Cliëntenparticipatie is belangrijk

Het hoofdstuk maakt gebruik van informatie uit een verkenning die we in oktober en november 2017 bij 3 VVT-organisaties hebben uitgevoerd; Schakelring, Treant en Raffy. Hiervoor hebben we 19 cliënten gesproken, 8 familieleden en 22 zorgverleners. Zij gaven allemaal aan het ‘belangrijk’ en ‘zeer belangrijk’ te vinden om cliënten te betrekken bij het beleid van een organisatie. Het onderzoek leverde ook inzichten in toekomstkansen op om cliënten, familie en verwanten nog beter te betrekken.

‘Ik ben gewend om niet zoveel te willen’

Verder blijkt dat cliënten niet zo makkelijk zeggen wat ze echt willen. Eén cliënt zegt bijvoorbeeld: ‘Er zijn wel dingen die ik graag wil, maar die laat ik niet altijd horen. Dan denk ik: “laat maar zitten”. Ik ben gewend om niet zoveel te willen.’ Uit de interviewgesprekken blijkt dat de benadering essentieel blijkt als het om het uiten van persoonlijke wensen gaat.

Betrokkenheid van cliënten

Als cliënten hun wensen uiten, dan is het vervolgens belangrijk wat ermee gebeurt. Er blijkt een relatie te zijn tussen de uitkomst van het uiten van wensen en de beslissing om een volgende keer wel of niet mee te doen. Wanneer een organisatie resultaten deelt en laat zien wat ze ermee doet, dan voelen cliënten zich betrokken en gewaardeerd én blijven ze meedoen. Resultaten zouden daarbij vooral effect moeten hebben op cliënten: ‘Het moet mensen raken en niet draaien om het beleid zelf,’ is een uitspraak van een van de deelnemers aan het onderzoek.

Cliëntenparticipatie moet laagdrempelig zijn

Uit het onderzoek kwam ook naar voren dat het belangrijk is om cliëntenparticipatie laagdrempelig te houden. Een setting van een formeel overleg kan intimiderend werken op mensen. Dit geldt ook als een bestuurder of manager vanuit zijn functie naar hun mening vraagt. Een familielid zegt hierover: ‘Tegen iemand die hoger in de hiërarchie staat, gaat deze generatie niet lopen klagen. Zeker niet als ze ook nog zo afhankelijk en kwetsbaar zijn.’

Tips van deelnemers

De deelnemers aan het onderzoek kwamen ook met tips als: ‘ga één op één in gesprek met de cliënt’, ‘zorg voor kleine groepen’ of ‘doe een beroep op een buddy’. Wanneer de sfeer open en vertrouwd is, zullen mensen zich veilig en gehoord voelen. Ook blijkt dat mensen eerder hun persoonlijke wensen uiten als ze goed contact met medewerkers hebben.

Meer weten?

• Bekijk de wegwijzer ‘Op weg met cliënten, familie en verwanten.’ Het extra hoofdstuk vindt u achter de 8 principes.
• Lees het bericht Op weg naar een participatiesamenleving