Fysieke belasting van werken in ouderenzorg: innovaties zijn hard nodig

Het verminderen van fysieke belasting via innovatieve, technologische hulpmiddelen verdient meer aandacht, middelen en energie. Het zware werk in de thuiszorg en verpleeghuizen zorgt regelmatig voor verminderde inzetbaarheid van goede, gemotiveerde zorgprofessionals. Soms dreigen zij zelfs uit te stromen naar andere sectoren. Dit is een ontwikkeling die het toch al groeiende arbeidsmarkttekort nog verder kan vergroten. Daarom is Vilans in samenwerking met de Technische Universiteit Delft en zorgaanbieders Pieter van Foreest, tanteLouise, Laurens en Thuiszorg West Brabant een project gestart om nieuwe oplossingen te ontwikkelen die de fysieke belasting voor zorgprofessionals in de ouderenzorg verminderen.

Aan het woord is Nils van de Reijt, senior adviseur Innoveren bij Vilans.'Het afgelopen jaar hebben we ons met een groep onderzoekers van Vilans een aantal weken laten onderdompelen in meerdere ouderenzorginstellingen. Binnen die zorginstellingen hebben we een antropologisch onderzoek gedaan: we hebben ochtenden, avonden en nachten meegedraaid met de zorgprofessionals in de thuis- en verpleeghuiszorg en mee mogen maken wat zij dagelijks meemaken, de uitdagingen kunnen ervaren die zij dagelijks ervaren. Als het ware hebben we een aantal weken als een "vlieg op de muur" onderdeel uitgemaakt van de zorgteams.'

Een behoefte waarvan je zelf niet weet dat je die hebt

'Met dit onderzoek wilden we vooral meer zicht krijgen op welke meer "latente" behoeftes er bestaan onder zorgprofessionals, als het gaat om de inzet van zorgtechnologie. Over wensen en behoeftes ten aanzien van technologische oplossingen zijn we vanuit Vilans natuurlijk continu in gesprek met organisaties en zorgprofessionals, maar deze manier van onderzoeken geeft ook inzicht in wensen en behoeften waar zij zich minder bewust van zijn. Immers, wanneer je zorgprofessionals een vragenlijst laat invullen over de innovaties waar zij behoefte aan hebben, dan antwoorden zij op basis van wat zij al kennen en weten. En op basis van waar zij zich al bewust van zijn. In de praktijk betekent dit vaak dat we veel vergelijkbare antwoorden krijgen, bijvoorbeeld omdat bepaalde technologieën op dat moment vaak in de schijnwerper staan. Wij hoopten met dit onderzoek meer inzicht te krijgen in de wensen en behoeftes waar zorgprofessionals zich minder bewust van zijn. Door los te komen van bestaande oplossingen en latente behoeftes in kaart te brengen zijn we meer te weten gekomen over waar her het werk van zorgmedewerkers nu echt makkelijker kunnen maken.'

Fysieke belasting

'Het inzicht dat werken in de ouderenzorg zwaar en fysiek belastend kan zijn is natuurlijk niet nieuw. Maar de verhalen van zorgprofessionals en de impact van die belasting op hun inzetbaarheid hebben ons er wel van bewust gemaakt dat dit onderwerp meer aandacht moet krijgen. En wat ons betreft minstens een plek verdient naast arbeidsbesparing, als het gaat om de ontwikkeling en inzet van zorgtechnologie. Jonge, gemotiveerde verpleegkundigen die aan een nieuwe opleiding beginnen omdat ze “dit niet tot hun pensioen gaan volhouden” en vijftigplussers die vanwege nek-, schouder- of rugklachten hun werk niet meer volledig kunnen doen. Dit soort voorbeelden zagen we zeer regelmatig voorbijkomen tijdens de periode van onderzoek.'

Dweilen met de kraan open

'Het huidig narratief rondom zorgtechnologie en de motivatie om deze in te zetten draaien vaak om arbeidsbesparing. Zorgaanbieders worden door zorgkantoren gestimuleerd om op grote schaal arbeidsbesparende technologie in te zetten. Leveranciers en ontwikkelaars richten hun activiteiten grotendeels op producten die tijd en geld kunnen besparen en niet per se om het werk van de zorgprofessional te verlichten. Allemaal belangrijke ontwikkelingen die we ook zeker niet willen afremmen op basis van dit onderzoek. Echter, wanneer we het onderwerp fysieke belasting links laten liggen, vrees ik ervoor dat we het arbeidstekort nog eens extra zien groeien als gevolg van uitstroom en verminderde inzetbaarheid van zorgprofessionals.'

Nieuwe concepten ontwerpen

'Wat ons betreft krijgt het beperken van fysieke belasting dus een plekje naast arbeidsbesparing, als het gaat om de inzet van zorgtechnologie. Tijd besparen en efficiënter werken, maar ook de fysieke belasting voor medewerkers beperken zodat zij zo lang en zo fit mogelijk hun werk kunnen blijven doen. Arbeidsbesparende technologie, maar ook technologie die ruggen en schouders bespaart. En die er aan kan bijdragen dat goede, gemotiveerde zorgprofessionals zo lang mogelijk behouden blijven voor de sector.'

Exoskelet

'Gelukkig zien we dat er inmiddels zorgaanbieders en leveranciers zijn die het probleem onderkennen en proberen op te lossen. Denk bijvoorbeeld aan het experiment met de inzet van Exoskeletten binnen Anders Werken in de Zorg. Om deze beweging nog verder aan te jagen en te ondersteunen hebben we nu dus de handen ineen geslagen met de TU in Delft en met vier ouderenzorgaanbieders. Echter, er zijn vast nog veel meer ontwikkelingen gaande, waar wij momenteel nog geen zicht op hebben. Ben jij of is jouw organisatie dus bezig met het verminderen van de fysieke belasting voor medewerkers en technologische oplossingen die hierbij kunnen ondersteunen? Dan horen we graag meer!

• Deel jouw initiatief via zorgvernieuwers@vilans.nl.