‘Werken in de zorg is prachtig, maar dat hoor je nauwelijks in de media’

Op 8 juni 2022 overhandigde Aart Eliens een exemplaar van het Witboek 2022 aan Kamerlid en verpleegkundige Wieke Paulusma. Daarmee wil hij aandacht vragen voor het feit dat veel professionals in de zorg hun vak met plezier en trots uitoefenen. ‘De vaak negatieve berichtgeving in de media schrikt jongeren af voor een vak in de zorg te kiezen.’

Aart Eliens werkte als verpleegkundige en studeerde af als verplegingswetenschapper. Inmiddels is hij gepensioneerd, maar zet zich nog altijd in voor zijn vakgebied. Zo heeft hij eigen adviesbureau Aart Eliens Advisering en wordt hij regelmatig gevraagd als trainer. Op eigen initiatief schreef hij het Witboek 2022 dat uit verhalen van 1162 zorgprofessionals bestaat die trots vertellen over hun vak. Het boek is gratis te downloaden op zijn website. 

Berichtgeving te eenzijdig 

Eliens: ‘Je leest regelmatig in de media hoe zwaar het werk in de zorg is. Hoge werkdruk, roosters die niet rondkomen en veel uitval van personeel. Of agressie jegens ambulancepersoneel.’ Dat het vak soms ook zwaar kan zijn ontkent hij niet. ‘Maar de berichtgeving is nu heel eenzijdig. Ook wordt er gesproken van massaal verloop van personeel, terwijl dat erg meevalt als je naar de getallen kijkt.’ Eliens verwijst hiermee naar het onderzoek dat branchevereniging ActiZ onlangs uitvoerde naar de uitstroom van medewerkers in de verpleging, verzorging en thuiszorg. Jaarlijks stopt bijna 20 procent met hun baan bij een werkgever, maar daarvan stapt slechts 7,3 procent over naar een andere sector. 

Zwartboek kreeg meer aandacht 

In 1982 schreef Eliens al het ‘Zwartboek van de verpleging’, samen met Theo Dassen, in opdracht van de toenmalige belangenvereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden ‘Het Beterschap’. Dit boek gaf aan wat de gevolgen zijn van het tekort aan verzorgenden en verpleegkundigen. Er verschenen artikelen in meerdere landelijke dagbladen over het Zwartboek. Het Zwartboek kreeg veel meer media-aandacht dan het Witboek momenteel krijgt in de dagbladen. Eliens verklaart het verschil omdat ‘goed nieuws, geen nieuws’ is. 

Zijn missie 

Het weerhoudt Eliens niet om door te gaan met zijn missie. ‘Zo heb ik veel digitale exemplaren verstuurd naar decanen om het te verspreiden op middelbare scholen in de vierde en de vijfde klas. Want dat zijn de jongeren die nu al voor hun beroepskeuze staan.’ Ook heeft hij het Witboek overhandigd aan de Tweede Kamer. ‘Ik hoop dat zij me gaan helpen om het positieve imago van de sector te versterken, bijvoorbeeld door het Witboek verder te verspreiden.’

Vakmanschapstrots

Het Witboek is ook bedoeld om de beroepstrots van helpenden, verzorgenden en verpleegkundigen beter uit te dragen. Dit gebeurt nu vaak onvoldoende. Eliens: ‘Neem nou het vak van de verpleegkundige. Toen ik in het ziekenhuis werkte, merkte ik dat veel verpleegkundigen niet doordrongen zijn van de grote betekenis van hun werk voor de patiënt. Terwijl als je ziet hoe zij mensen er doorheen slepen op de spoedeisende hulp en hen ondersteunen in de gevolgen van hun ziekte. Dat is ongelofelijk. Zij kijken bovendien veel breder naar mensen dan andere professionals en houden rekening met sociale, spirituele, lichamelijke en geestelijke aspecten van de patiënt.’ Ook kan het aanzien van het vak in de samenleving een rol spelen. ‘Zo waren er vooral artsen, en virologen in de media aan het woord tijdens corona en hoorde je verpleegkundigen veel minder. Een gemiste kans.’ 

Ruimte nodig voor leren en reflecteren

‘Dat trots belangrijk is voor het werk in de zorg, onderschrijven we ook vanuit Vilans’, benadrukt Johan Vesseur, Vilans-adviseur Strategie en Samenwerken en zelf een trotse verpleegkundige. ‘In het bijdragen aan oplossingen voor de uitdagingen waar de langdurige zorg voor staat, proberen we ook te benadrukken hoe betekenisvol het werken in de zorg is. Het is belangrijk om ruimte te creëren voor leren en reflecteren op de werkvloer wat bijdraagt aan het ontwikkelen van vakmanschapstrots. Ook is werkplezier een thema dat bij meerdere programma’s terugkomt, zoals bij het programma Waardigheid en trots en het programma (Ont)regel de langdurige zorg dat we met partners in opdracht van het ministerie van VWS uitvoeren. Plezier hebben in je werk, trots zijn op dat wat je doet en dit ook actief uitdragen is van groot belang voor het imago van het werken in de zorg.’

Bejegening van professionals in de zorg

De vraag is vervolgens hoe nu verder? Hoe kan vakmanschapstrots nog meer gestimuleerd worden? Eliens: ‘Zorgprofessionals moeten zich goed realiseren hoeveel ze kunnen en weten en dit ook uitdragen. Maar de focus voor de toekomst moet ook liggen op algehele bejegening van professionals in de zorg. De houding van de omgeving is hierin heel belangrijk. Daar moet echt uit blijken dat er veel respect is voor hun expertise.’ Vesseur: ‘We zien dat de rol van de zorgmedewerkers steeds belangrijker wordt in bijvoorbeeld actieonderzoek en implementatietrajecten. Kennisontwikkeling doen we vooral met de praktijk en op basis van inzichten uit de praktijk. Wij zien dagelijks de expertise van zorgmedewerkers en de waarde van het werken in de zorg. Zorgmedewerkers hebben niet de natuurlijke neiging om de trots op hun vak uit te dragen. Het Witboek van Eliens is een bron van inspiratie en helpt ons als kennisorganisatie om extra scherp te blijven op de bejegening van professionals en het uitdragen van vakmanschapstrots.’

Wil je Aart Eliens helpen met zijn missie? 

Download dan het Witboek op zijn website en verspreid het in je omgeving. Of bestel een hardcopy via ameliens@casema.nl. Hiervoor vraagt Aart wel een vergoeding van print- en verzendkosten.