6 inzichten voor opstellen van maatschappelijke businesscase

Bij eHealth-toepassingen voor thuiswonende ouderen is niet altijd duidelijk bij wie de kosten en opbrengsten liggen. Het resultaat is dat structurele financiering en opschaling daardoor vaak uitblijven. Een maatschappelijke businesscase (mBC) kan dit mechanisme dan ook doorbreken. Een mBC onderscheidt zich van een gewone businesscase omdat het ook de maatschappelijke effecten in kaart brengt. 

3 verkennende onderzoeken  

Vilans-onderzoeker Henk Herman Nap: ‘Wij zijn tot deze 6 inzichten gekomen omdat we zelf een mBC hebben opgesteld voor 3 technologieën, waaronder de medicijndispenser. Dit is een exploratieve studie geweest die vooral als doel had om te kijken wat goed werkt bij het opstellen van een mBC. De omvang van het onderzoek is te klein om harde conclusies uit te kunnen trekken. Toch delen we onze bevindingen wel met onze partners in de zorg, omdat het een mooie basis voor vervolgonderzoek kan zijn en om het gesprek met elkaar te kunnen voeren.’  

Wat is een medicijndispenser?

Een medicijndispenser bevat voorgesorteerde pillen en is gemaakt voor mensen die niet in staat zijn om zelf te onthouden dat ze hun medicatie moeten innemen. Het apparaat geeft een signaal af als het tijd is om ze in te nemen.

Wat zijn mogelijke opbrengsten van een medicijndispenser? 

Nap: ‘Uit de resultaten van het verkennend onderzoek blijkt dat de reistijd van de zorgprofessional afneemt door de inzet van de medicijndispenser. De medicijndispenser draagt verder bij aan een afname in tijd waarin een zorgprofessional bezig is met het aanreiken van medicatie. Het aanreiken van medicatie is namelijk het alternatief dat veel zorgorganisaties zouden inzetten als zij geen gebruik zouden maken van de medicijndispenser.’  

6 inzichten voor het opstellen van een maatschappelijke businesscase  

Wilt u zelf een mBC opstellen? Dan kunnen de volgende 6 inzichten en aanbevelingen hierbij helpen:  

1. Betrek stakeholders van begin tot eind   

Betrek alle partijen die mogelijk baat hebben bij de technologie. Doordat u de stakeholders direct al betrekt, krijgt u niet alleen een vollediger beeld van de werkelijkheid, maar vergroot u ook het draagvlak voor de uitkomst. Daarnaast wilt u ook zicht krijgen op eventuele nadelige effecten van de inzet van technologie voor betrokken partijen. Tot slot werkt het goed om van tevoren na te denken welke informatie u boven tafel wilt krijgen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan in welke effecten en doelgroep de stakeholders geïnteresseerd zijn en welke mate van volledigheid en gedetailleerdheid van gegevens voor hen doorslaggevend is.   

2. Zorg voor een passend referentie-alternatief   

Vergelijk in een mBC de situatie met de toepassing van de nieuwe technologie met de situatie zonder de inzet van die technologie, ofwel het referentie-alternatief. Bij het opstellen van een mBC is het van belang dat u aan het begin van het proces duidelijk afbakent hoe dit referentie-alternatief eruitziet. Zo moet u voor het vaststellen van het referentie-alternatief echt goed kijken welk probleem de interventie oplost en wie de doelgroep is om te voorkomen dat u appels met peren vergelijkt.  

3. Maak inzichtelijk hoe effecten op elkaar doorwerken   

Met een effectenkaart kunt u laten zien waar de inzet van de nieuwe technologie in de praktijk mogelijk toe leidt. Een effectenkaart maakt inzichtelijk hoe verschillende verwachte effecten zich tot elkaar verhouden. Vervolgens kunt u met literatuuronderzoek en praktijkonderzoek achterhalen in hoeverre u de aannames kunt onderbouwen. Een voorbeeld van een effectenkaart vindt u in de bijbehorende publicatie ‘Opbrengsten van EHealth thuis in beeld’.    

4. Kwalitatief inzicht is waardevol   

Bij een mBC denken mensen al snel aan calculaties en geld, terwijl het uitdrukken van effecten in geld niet altijd nodig is om op grote schaal een technologie in te zetten. Kwalitatieve info kan namelijk ook doorslaggevend zijn bij een besluit over het al dan inzetten van een technologie. Ook al kunt u kwalitatieve effecten niet doorrekenen, u kunt ze toch versterken op basis van beschikbare literatuur of door verschillende experts raad te plegen.  

5. Aandacht voor effectiviteitsstudies is belangrijk   

Met een mBC kijkt u niet alleen naar de kosten die samenhangen met het inzetten van de nieuwe technologie, maar ook naar de effectiviteit van die technologie, namelijk: in welke mate deze resultaat geeft. Daarvoor is een effectiviteitsstudie essentieel.  Het combineren van kwalitatieve bevindingen met bestaande effectiviteitsstudies kan u helpen om verwachte effecten te onderbouwen of te weerleggen. Stel: verschillende cliënten geven aan dat het hun dag breekt als zij gebruik maken van de zorgrobot. Stel dat uw onderzoek aanwijzingen oplevert dat sommige cliënten door deze robot minder eenzaam zijn. Dan zou een vervolgstap kunnen zijn om na te gaan hoe het terugbrengen van eenzaamheid van invloed is op de lichamelijke en geestelijke gezondheid.  In de literatuur zijn daar namelijk al veel onderzoeksresultaten over bekend. 

6. Een mBC kan altijd richting geven  

Een mBC kan de interne besluitvorming van een organisatie ondersteunen en doelen of aanleidingen verhelderen. Zo kan bijvoorbeeld blijken dat er nog vervolgonderzoek nodig is. Een mBC geeft in die zin altijd richting aan vervolgstappen. In die zin levert het dus altijd wat op als u aan de slag gaat met het opstellen van een mBc.

Opbrengsten van eHealth thuis in beeld

Benieuwd naar het volledige verhaal? Lees dan de publicatie ‘Opbrengsten van eHealth thuis in beeld’. Hierin bespreken we uitgebreid de 6 aanbevelingen en inzichten.

Slimme robot en slim toegangsbeheer

Meer weten? Lees dan de verslagen van de verkennende onderzoeken van de twee casussen die wij voor de toepassing van een mBC al eerder hebben uitgevoerd: 

• Sociale robot: een sociale robot helpt cliënten om structuur in hun dagelijks leven aan te brengen en herinnert hen aan taken en afspraken. De mantelzorger of de zorgmedewerker stelt vooraf in wat de sociale robot moet zeggen en doen.  
• Slim toegangsbeheer woningen: slimme sleuteloplossingen werken via een goed beveiligde app op de smartphone waarmee de voordeur geopend kan worden. Ze zijn bedoeld voor thuiswonende cliënten die zelf de voordeur niet meer kunnen opendoen wanneer er bijvoorbeeld een zorgprofessional langskomt. De oplossingen zijn veiliger, minder stigmatiserend (geen kastje op de deur) en sleutels (zoals gebruikt bij mechanische sleuteloplossingen) kunnen niet meer zoekraken.