Ervaringen met het exoskelet in de zorg

In de regio West-Brabant zijn drie zorgorganisaties, Surplus, tanteLouise en Mijzo, in 2022 gestart met een pilot van exoskeletten. Ze doen dit onder de paraplu van Anders Werken in de Zorg. Na bijna een jaar testen zijn hieronder de resultaten te lezen.

Als adviseur Arbo & Preventie zijn Rianne Pijnenburg en Robbert Grootenboers de drijvende kracht achter deze pilot binnen Mijzo. Rianne heeft het exoskelet zelfs onderwerp van haar afstudeeropdracht gemaakt. Toen ze vorig jaar in de zomer op zoek was naar een afstudeeronderwerp kwam het exoskelet al vrij snel op haar pad. 'Ik was er al bekend mee vanuit mijn vorige werkgever, een producent van golfkarton. Daar werden exoskeletten al ingezet om personeel te ondersteunen bij zware tilwerkzaamheden.'

Door die ervaring had Rianne een beeld van de mogelijkheden én de onmogelijkheden van bepaalde type skeletten en dat nam ze mee toen ze vorig jaar een keuze voor Mijzo mocht maken uit de verschillende soorten skeletten. 'Ik vond het belangrijk dat het geen harnas was. Het exoskelet moest goed aansluiten op het lichaam, licht van gewicht zijn en voldoende ondersteuning bieden bij de juiste bewegingen, maar geen bewegingen overnemen. Van de lijst waar we uit konden kiezen was het HAPO-skelet voor mij de enige die daaraan voldeed.'

Innovatiebibliotheek

Zo komt de eerdere werkervaring van Rianne in een andere sector goed van pas. Het duo vult elkaar daarin sowieso goed aan, want Robbert heeft juist veel werkervaring in de zorg. Hij is 18 jaar geleden begonnen als vakantiekracht en heeft daarna in verschillende functies gewerkt. Nu is hij adviseur Arbo en Preventie, maar hij is ook assistent teammanager en kan daarnaast ingezet worden voor zorgmomenten. 'Dat is een goed toetsingsmoment voor alles wat wij hier bedenken', zegt Robbert.

Voor het exoskelet hoefden ze niet lang op praktijkervaring te wachten. 'We hebben het product in onze innovatiebibliotheek geplaatst met de oproep voor geïnteresseerden om zich aan te melden voor de proef', geeft hij aan. 'Er was meteen veel animo, de collega’s zijn erg nieuwsgierig hoe het werkt. Het probleem, de rugklachten -en dan met name het voorkomen ervan- is iets wat echt wel leeft onder zorgmedewerkers. De urgentie is er absoluut.'

Twee weken, 30 uur dragen

Mijzo beschikt over twee exoskeletten. Geïnteresseerde medewerkers kunnen het product twee weken testen. Het is de bedoeling dat ze het exoskelet in die periode circa 30 uur dragen. 'In de praktijk merkten we helaas al snel dat dit lang niet altijd lukt', zegt Rianne. 'Jammer genoeg moeten we best veel collega’s teleurstellen omdat ze te klein zijn voor het skelet. We hebben de kleinste maat, maar daarvoor moet je toch al ongeveer 1.70 meter lang zijn.'

Het HAPO-exoskelet wordt vooral gebruikt in de industrie. Overwegend een mannenwereld en dat zie je terug in de manier waarop het skelet is vormgegeven. Rianne: 'We merken helaas dat exoskelet niet goed aansluit bij het vrouwenlichaam. Bij de vrouwelijke collega’s die het wel passen, knellen of schuren de schouderbanden meestal. Ook voelen zij zich wat opgesloten en beperkt in snelle handelingen.'

Bewust bewegen

Even vlug-vlug iets doen is er met zo’n exoskelet niet bij. Je wordt gedwongen om bepaalde handelingen heel bewust te doen. Zoals het buigen door de knieën en zijwaarts bukken om snel iets te pakken gaat ook niet meer. 'Dat is natuurlijk niet voor niets, maar het is wel wennen voor onze collega’s. Het zit er zó ingebakken om alles in hoog tempo te doen. Collega’s geven aan dat ze zich er na het dragen van het exoskelet bewuster van zijn geworden om bepaalde bewegingen op de juiste manier te doen', merkt Rianne op.

Minder spierverkrampingen

Er zijn gelukkig ook positieve ervaringen bij de collega’s die het exoskelet wél konden uitproberen. Rianne: 'Zij vinden het vooral een toevoeging van bij de ochtend- of avondzorg en eventueel tussendoor zoals bij de toiletronde. Ze hebben minder last van spierverkrampingen als ze het exoskelet dragen tijdens hun werk. Het echter belangrijk om in het exoskelet te gaan hangen en niet tegen te werken, want dan krijg je juist spierpijn', legt Rianne uit.

Acceptatie

'Uit de ervaringen van de mensen die het exoskelet gedragen hebben blijkt duidelijk dat het verlichting geeft. Maar of en hoe het exoskelet geaccepteerd wordt, dat is een vraagstuk wat ik nu ook voor mijn afstudeeronderzoek behandel.' Rianne vertelt dat er aanvankelijk zorgen waren over de reacties op het exoskelet, maar dat blijkt heel erg mee te vallen. 'Er worden wel eens grapjes over gemaakt. "Ga je parachutespringen", zeggen ze dan. In de praktijk valt het met de reacties heel erg mee, medewerkers worden er niet mee gepest ofzo. De acceptatie staat of valt vooral met de pasvorm.'

Rianne en Robbert geloven beiden in de toegevoegde waarde van het exoskelet. Rianne hoopt daarom dat de leverancier het product gaat aanpassen zodat het ook beter aansluit op het vrouwenlichaam. Ze voeren daarover regelmatig gesprekken met de leverancier Health2Work. 'De markt voor mannen is voor hen nog steeds groot genoeg en dat maakt het toch lastiger om zo’n aanpassing erdoor te krijgen.'

Alternatieven

'De investering voor een exoskelet heb je al terugverdiend als je één week uitval door ziekte kunt voorkomen. Maar het belangrijkste is dat het de medewerkers in staat stelt om langer op veilige manier hun werk uit te kunnen voeren. Ook als dat lichamelijk door de leeftijd wat laster wordt. Naast de tilliften zijn er momenteel namelijk weinig alternatieven die je kunt bieden', zegt Rianne. 'De leverancier biedt als alternatief de ‘Back Protect’ aan en die proberen we nu ook uit', vult Robbert aan. 'Dat product is vooral bedoeld om een juiste houding te stimuleren, het geeft niet daadwerkelijk verlichting bij de zwaardere tilwerkzaamheden. Dat is toch echt iets anders.'

Ervaringen uitwisselen

Binnenkort spreken Rianne en Robbert de twee andere deelnemers van regio West-Brabant, Surplus en tanteLouise, die ook meedoen aan de pilot. Naast de HAPO doen zij ook ervaring op met de LEAVO, een ander type exoskelet. Door elkaars ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren, komen we uit eindelijk tot een mooie oplossing. Daar is Anders Werken in de Zorg immers voor bedoeld.

Ondertussen hoopt Rianne op meer zorgorganisaties die aan de slag gaan. 'Dat is het advies wat ik iedere organisatie wil geven: Geef iedere medewerker de kans om te testen, als ik het dan misschien nog niet helemaal optimaal. Hoe meer mensen de vraag stellen: "Waarom is er nog geen product dat bij ons lijf en werkzaamheden past?" hoe groter de kans is dat we komen tot een goede oplossing. De noodzaak is er. Nu alleen nog het perfecte exoskelet.'