Mirella Minkman: 'Houdbare zorg kennelijk nog geen urgentie'

Schaarste is een terecht uitgangspunt in het rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Hoe gaan we om met schaarste als de bodems echt in zicht komen? Schaarste aan mensen voelen we in de zorg nu al. Krappe middelen, maar ook steeds meer schaarste aan elektriciteit, grondstoffen en leefgebied. Daarin neemt het rapport nog een wat te smalle - zorggerichte - blik, vooral omdat het wel de tijdslijn zet op het midden van deze eeuw. We weten dat temperaturen stijgen, ziektes veranderen en we anders naar leefgebieden moeten kijken. We weten dat inkomen nog steeds sterk samenhangt met gezondheid. Moeten we dan niet voor zowel de oplossingen als de vragen verder kijken dan de zorg?

Kwetsbare groepen

Beter kiezen is het advies en een van de belangrijkste uitgangspunten in het rapport. Alleen al vanuit economische principes weten we dat bij schaarste er geen onbeperkte keuzes meer zijn. Dit uitgangspunt helder maken voor mensen moet beter. Politiek moeten we bepalen wat we als maatschappij met elkaar over hebben voor de zorg en hoe solidair we zijn. Het rapport spreekt over ‘de zorg’ maar die bestaat niet. Voor kwetsbare groepen zoals jongeren, mensen met een beperking of ouderen moet helderder zijn wat je wel en niet mag verwachten als burger. Kwetsbare mensen mogen we nooit door het ijs laten zakken, want zij hebben niet altijd alles te kiezen. Toegankelijkheid en kwaliteit moet echt geborgd zijn en publiek bewaakt en betaald. Waar wel wat te kiezen valt is de vraag op basis waarvan de keuzes gemaakt worden. Terecht is er nu steeds meer aandacht voor gezamenlijke besluitvorming. Want als je het mensen zelf vraagt, kiest men niet altijd hetzelfde als wat de zorgprofessional adviseert of kan. Schaarste mag daarbij best bespreekbaar gemaakt worden; want zorg die de een krijgt, kan niet naar de ander. Om alleen de politiek te laten kiezen, is gevaarlijk. In pure zin is volksvertegenwoordiging en een nobel idee, maar politiek is op de korte termijn gefocust, instabiel, altijd op belangen gericht en weegt nooit besluiten op basis van meerdere doelen. Kosteneffectiviteit is te smal; het gaat ook om impact op individuele en gezondheid van groepen en populatie en om werk en levensvreugde voor medewerkers. Zonder dat laatste mee te wegen, juist nu het veld terecht schreeuwt om meer waardering, slaan we de plank mis. Je kunt niet alle lucht uit de zorg weg organiseren, dan kan niemand meer ademen. Keuzes maken op basis van kennis over zorg en maatschappij die door verschillende vensters kijkt, is toekomstbestendiger.

Anders werken

Een wat onderbelicht punt in het rapport is dat het lijkt te gaan over het volhouden zoals we nu werken. Het zou moeten gaan over leren om anders te werken. Stoppen met wat niet werkt of wat achterhaald is, blijkt hardnekkig maar wel nodig. Ook moeten we technologie meer dienstbaar laten zijn, en opnieuw kijken hoe we - als schaarste een gegeven is - zorg en ondersteuning anders kunnen inrichten. Niet alles dat kan hoeft overal beschikbaar te zijn. En ja, als iets ook met voldoende kwaliteit kan doordat we technologie inzetten, is daarvoor kiezen wijs. Mensen helpen met kiezen, of het nu professionals in de zorg of burgers zijn, is dan wel nodig. Kennispleinen zoals de Hulpmiddelenwijzer of de - in oprichting zijnde - Kennisbank eHealth helpen om door de bomen het bos te blijven zien en de keuze te maken die past. Maar dat alleen is niet genoeg.

Burgerplatforms

Het maatschappelijk debat is nodig, stelt de WRR. Mooi daarbij is de oproep om via burgerplatforms de politiek te adviseren over prioriteiten. We kunnen mensen beter toerusten in wat ze kunnen doen om anderen te helpen. Niet alleen door preventie in de zin van voorkomen van, maar ook door kennis en support te bieden over hoe je elkaar en anderen kan helpen als je een zorgtaak hebt. Welke opties zijn er, hoe doe ik het, wie kan verder helpen, is de vraag die wij als kennisorganisatie horen.  Zodat burgers meer dragend kunnen zijn voor de zorg die professionals leveren. Daarbij moeten we de langere termijn consequenties niet uit het oog verliezen. We kunnen niet altijd verwachten dat mensen over hun eigen belangen en generatie heen kijken. Solidariteit verschilt. De coronacrisis laat zien hoe mensen daarin verschillen.

Kennisdeling

Juist de komende tijd hebben we veel te leren met elkaar. De beste en meest duurzame weg is via gedegen kennisontwikkeling door kennisdeling over het ‘hoe’ van oplossingen, ontwikkeld en toegepast in de werkelijkheid van de zorg zelf. Wat heb je gedaan, wat werkte, welke ervaring is er en wat kan een ander hiermee? We kunnen het ons niet meer permitteren kennis te langzaam te ontwikkelen en deze niet grootschalig publiek te delen. Ook vanuit de wetenschap. Want versnellen met de juiste acties en kennis over “hoe dan” is essentieel. Want schaarste is een feit. Boven alles schaarste aan de tijd die we nog hebben.

Blog: Skipr