Hygiëne en infectiepreventie: ‘Gedragsverandering vasthouden is zó lastig’

Infectiepreventie is één, hygiënisch werken volhouden bij minder infecties twee. ‘Gedragsverandering vasthouden is bijzonder lastig. Ook omdat de teams al zo enorm onder druk staan.’ Demissionair minister Conny Helder (VWS), gedragsexpert Aranka Sinnema en zorgprofessionals geven hun kijk op dit belangrijke thema.

‘Ik ben zo blij dat infectiepreventie weer op de agenda staat. Nu moeten we het daar zien te houden. Mijn vraag aan de langdurige zorg: hoe houden we het thema samen levend, ook in tijden van minder infecties?’ Demissionair minister Conny Helder gelooft in ‘met z’n allen en consequent’. ‘De enige manier is steeds goed de protocollen vol te houden, hoe saai ook. Als het goed gaat, merk je het niet. Je word niet beloond voor je inspanningen. Maar als het fout gaat, loop je er met z’n allen keihard tegenaan, ook bij het norovirus of MRSA-bacterie.’

Minister: ‘Ga zo door!’

De minister moedigt het veld aan door te gaan op de – sinds corona – ingeslagen weg. Ze onderstreept dat infectiepreventie bij het vak hoort, onderdeel is van goede, veilige zorg. ‘In verpleeghuizen is hygiënisch werken soms extra lastig door de huiselijkheid. Maar neem je vak en je cliënt serieus. Eigenlijk zou dan iedereen die handsieraden uit zichzelf moeten afdoen. Al begrijp ik natuurlijk dat zulke regels lastig zijn omdat ze aan iemands eigenheid raken.’

Ze staat stil bij thuiswonende cliënten. ‘Steeds vaker werken zorgprofessionals bij de mensen thuis, waar het met de hygiëne anders gesteld kan zijn. Voor cliënten zijn infecties overal even schadelijk. Samenwerken met de informele zorg wordt steeds gewoner. Zorgmedewerkers gaan meer informatie overdragen aan naasten. Denk aan een beenmergtransplantatie: om infecties te voorkomen wordt de hele omgeving geschoold. We moeten een breed publiek leren wat verstandig is.’

Lees ook: Conny Helder: infectiepreventie continu op agenda houden

Gedragsverandering: willen en doen verschillende dingen

Aranka Sinnema, gedragsexpert bij bureau Duwtje, tekent voor een luchtige, leerzame keynote. ‘Je gedrag wíllen veranderen betekent nog niet dat het daadwerkelijk lukt. Denk maar aan goede voornemens.’

Wat beïnvloedt ons gedrag? Aranka (afbeelding) laat met aansprekende voorbeelden zien hoe zaken als geur en kleur onbewust invloed op ons hebben. Veel gedrag gaat automatisch. ‘Handig, je gaat bij een rood stoplicht niet eerst uitgebreid nadenken: waar zat ook weer de rem?’ Zaken als stress en vermoeidheid beïnvloeden gedrag. Hoe meer stress, hoe lastiger het is een gedragsverandering vol te houden.

Tips bij gedragsverandering:

• Maak het mensen zo makkelijk mogelijk (herhalen, visueel maken)
• Laat zien wat het oplevert (inzicht geven)
• Bied keuzevrijheid (autonomie)

Doe mee aan Samen werken aan infectiepreventie

Het programma ‘Samen werken aan infectiepreventie’ ondersteunt organisaties in de langdurige zorg met coaching en expertise. Dagvoorzitter Martijn Simons: ‘Dat doen we op de manier en in het tempo van de deelnemers, op onderwerpen die zij belangrijk vinden: sieraden, het ondersteunen van aandachtsvelders, het inrichten van een infectiepreventiecommissie.’ Het programma telt nu 170 deelnemers en loopt nog enkele jaren door. Het Gastenhuis neemt ook deel, Anneke Gerritsen (Vilans) coacht een locatie: ‘We begonnen met een werksessie Infectiepreventie voor alle medewerkers. Wat ging goed, waar moesten nog stappen worden gezet? De bewustwording kwam direct op gang.’

Wil je ook deelnemen aan het programma of wil je nog wat meer informatie?
Kijk dan op snel op onze website en meld je aan! 

Infectiepreventie is gedragsverandering: praat er samen over

Waar lopen organisaties in de praktijk tegenaan? Met stip op één: handsieraden. Ook Annemieke van Doorne, verpleegkundige bij Het Gastenhuis in Leusden vraagt haar collega’s geregeld waarom ze die ring of smartwatch niet afdoen. ‘Sieraden blijven echt het moeilijkst, het is iets emotioneels. Die keuzevrijheid, dat vond ik een hele goede tip.’ Ellen Viergever, locatiemanager Het Gastenhuis in Vleuten: ‘Het is ingewikkeld, je komt echt in de persoonlijke behoeften van mensen.’

Ze vervolgt: ‘Bij Het Gastenhuis is de zorg voor mensen met geheugenproblemen georganiseerd rond het kleinschalige, huiselijke wonen. Op de woningen zijn nog geen zeeppompjes of alcoholdispensers. Dat betekent een verandering die we op directieniveau gaan bespreken, zodat het voor onze collega’s makkelijker wordt goed bezig te zijn.’

Brede, laagdrempelige infectiepreventiecommissie

Jill Warmoeskerken is ambulant verpleegkundige bij Archipel. Ze vertelt hoe haar organisatie na corona de Infectiepreventiecommissie heeft verbreed. ‘Ook het facilitair management zit daar nu in, bijvoorbeeld. En we hebben contact gezocht met de geestelijk verzorger over ethische dilemma’s. We liepen in coronatijd aan tegen de sluiting en de verregaande isolatie van mensen met dementie op hun kamer. Dat gaat echt tegen normen en waarden in. We zijn hierop richtlijnen gaan ontwikkelen.’

Ook heeft Archipel de Infectiepreventiecommissie laagdrempeliger gemaakt. ‘We gaan langs bij de locaties: wat gaat goed, wat kan beter? We benadrukken de dingen die goed gaan. We willen niet de afkeurende politieagent zijn, we coachen meer. We proberen sneller en zichtbaarder te zijn.

Zorginstellingen Het Gastenhuis en Archipel nemen beide deel aan Samen werken aan infectiepreventie en krijgen ondersteuning. Met hulp van een coach zoeken ze naar manieren om infectiepreventie en hygiënisch werken te verbeteren in hun organisatie.

Praktische handvatten voor bezoekers inspiratiebijeenkomst

Vanuit de zaal komen vragen. Is het wetenschappelijk bewezen dat gelnagels onhygiënisch zijn? Deskundige Infectiepreventie Charlotte Michels antwoordt: ‘Ik ben toevallig net bezig met het visueel maken van wat er onder gelnagels van een paar weken oud zit. Waar randjes ontstaan, daar blijven bacteriën achter en die gaan mee naar de volgende cliënt.’

En een brace, mag dat? Annemieke: ‘Bij ons draagt iemand een zilveren en maakt die na elk zorgmoment schoon.’ Charlotte: ‘Dat lijkt me een goede oplossing. Maar het is een complex dilemma, vooral in deze arbeidsmarkt. Je wilt niemand kwijt.’

Dit artikel is geschreven naar aanleiding van de ‘Inspiratiebijeenkomsten: aan de slag met hygiëne en gedrag’ op 12 september 2023 en 6 november 2023. Ruim 200 mensen kwamen naar Zwolle of Den Bosch en lieten zich inspireren. Demissionair minister Conny Helder sprak over haar visie op infectiepreventie. Aranka Sinnema gaf een keynote over gedragsverandering. Professionals van zorgorganisaties en een deskundige infectiepreventie gingen in gesprek met elkaar én met de zaal.