Hoe en waarom innoveren: laat je inspireren door de Waardewaaier

Senior-adviseur Innovatie Maikel Eikenboom zegt dat de meeste aanwezigen bij aanmelding aangaven ‘medium’ ervaring hebben met innoveren vanuit het proces. ‘Innoveren vanuit het product is één van de obstakels bij structureel innoveren. Innovaties werken het beste als ze waarde toevoegen aan het proces waarbinnen ze worden toegepast. Dat maakt dat een focus op een proces en veranderingen daarop logischer is dan een focus op een innovatie zelf. De Waardewaaier helpt je om daarbij inzichtelijk te maken wat de toegevoegde waarde is.’

Smartglass? Weg met dat woord!

Vanmiddag is de ZuidOostZorg gevraagd iets te vertellen over hun zoektocht naar innoveren vanuit het proces. Programmamanager ‘Samen anders leven en zorgen’ Jirza Zwerver vertelt hoe haar organisatie tot meekijken op afstand kwam, zodat behandelaren zoals wondverpleegkundigen, logopedisten en fysiotherapeuten hun expertise van een afstand kunnen delen met zorgmedewerkers op locatie. ‘Dit om sneller te kunnen inspelen op de situatie van de cliënt. In coronatijd probeerden we een smartglass te implementeren, maar dat werkte niet. Enerzijds omdat het gebeurde vanuit een push: digitaal tenzij. Anderzijds omdat de bril technisch te ingewikkeld was. Wel zagen betrokkenen de potentie. Bij een tweede poging gingen we te werk vanuit waardecreatie. Weg met dat woord smartglass! Het gaat om meekijken op afstand, de expertise van collega’s dichterbij brengen.’

Jirza ging letterlijk naast de behandelaren zitten om te ontdekken waar in hun werkproces de potentie en knelpunten zaten. ‘De vraag was niet “red jij het met deze bril?” maar: “hoe ziet jouw werkdag eruit en hoe kunnen we je werkproces ondersteunen met meekijken op afstand?” Een knelpunt was bijvoorbeeld dat de zorg niet altijd tijd had als de behandelaar belde voor een meekijkmoment. Wat als je dat omdraait en de zorg kan bellen naar een beschikbare behandelaar? Wat is daarvoor nodig? We zitten nog middenin die zoektocht.’

Meerwaarde voor de zorg

Jirza laat de routemap zien die ZuidOostZorg hanteert om met elkaar hybride zorg in te richten. ‘Zorg dat het niet een project wordt van team innovatie en neem alle betrokken in de lijn mee. Daarmee werk je vanaf het begin aan de borging van je project’, onderstreept ze. ‘En houd rekening met de tijd die nodig is om te wennen aan het nieuwe werkproces. Cliënten en naasten hadden begrip voor het meekijken op afstand, sommigen voelden zich er vrijer door. Bijvoorbeeld als de ergotherapeut niet meer fysiek meeloopt met een cliënt in een rolstoel, maar op afstand kijkt of een cliënt zichzelf kan voortbewegen.’

Een aanwezige: ‘Maar móet zo’n innovatie ook? Vanuit “moeten” komt weerstand. Zorgverleners willen excellente zorg bieden. Wat betekent een innovatie voor een medewerker, wordt het fijner op de werkvloer? Hij moet wel bijdragen aan goede zorg.’ Maikel: ‘Zeker, het is niet “wij van de innovatieclub”, we moeten kijken welke waarde wordt geleverd aan de eindgebruiker, de zorgvrager. Die moet er iets aan hebben!’

Denkproces van belang

Hendrik Buimer en zijn collega senior-onderzoeker Ilse Bierhoff gaan in op de Waardewaaier-methodiek. Ilse: ‘Innovatie gaat over waarde toevoegen. De Waardewaaier is een methodiek in ontwikkeling die inzicht geeft in die toegevoegde waarde. Door dertien stappen te doorlopen kun je betere besluiten nemen over de inzet van de juiste interventies. Het zorg- of werkproces en de effectenkaart staan centraal. Door het werkproces in te vullen breng je in kaart hoe je anders gaat werken, de effectenkaart is een systematische weergave van de waarde die de zorginnovatie toevoegt. Met waarde bedoel ik niet alleen euro’s, maar ook effecten op kwaliteit van leven en werkplezier. Wat een innovatie betekent voor de cliënt of de zorgprofessional neem je steeds mee. Met de Waardewaaier volg je een iteratief proces: soms maak je een pas op de plaats of zet je een stap terug.’

‘Willen jullie binnen je organisatie innoveren? En rondom welk vraagstuk?’, vraagt Ilse. Deelnemers komen met zaken als: meer eigen regie, de nachtdienst beter ondersteunen, huidige innovaties duurzaam borgen, zorgdossiers optimaliseren en onderzoeken of een welzijnsinnovatie de zorg kan ondersteunen. Het blijkt lastig deze vraagstukken goed af te bakenen. Levendige gesprekken volgen: wat wil je precies, waarom, voor wie, wat is je doel? Precies dat denkproces, dát is een belangrijk doel van deze middag.

Aan de slag met innovatie

De deelnemers gaan in groepen uiteen rond vier vragen uit de Waardewaaier. Daaronder de antwoorden vanuit een zorgorganisatie:

1. Rondom welk vraagstuk wil mijn organisatie innoveren?
   • Hoe kunnen we aandacht geven aan bewoners?
2. Wat is de visie van mijn organisatie ten aanzien van dit vraagstuk?
   • Welzijn cliënten bevorderen;
   • Zelfredzaamheid cliënten vergroten.
3. Welke innovatie/interventie wil de organisatie inzetten?
   • Zorgrobot Sara, die onder meer beweegoefeningen voordoet en muziek afspeelt.
4. Wat is het doel van de innovatie/interventie?
   • Robot kan aandacht geven in plaats van zorgmedewerkers;
   • Welzijn bewoners wordt beter;
   • Zorgmedewerkers ontlasten;
   • Vitaliteit bewoners gaat omhoog;
   • Werkplezier neemt toe.

‘Ik vind dat deze Waardewaaier-methodiek je heel mooi terugbrengt naar punt 1. En als je 1 en 4 weet te verbinden, dan doe je het goed’, concludeert een deelnemer.

Vervolgens brengen de groepen het zorgproces in kaart, achtereenvolgens zonder en met de gekozen interventie. Zo krijgen ze goed zicht op de beoogde veranderingen. In het huidige zorgproces van bovenstaand voorbeeld wachten de bewoners veel tussen de zorghandelingen door. In de situatie mét de zorgrobot – het gewenste zorgproces – kunnen zij op zulke wachtmomenten bijvoorbeeld beweegoefeningen doen of naar muziek luisteren. Hendrik: ‘Stel jezelf steeds de vraag: hoe veranderen de activiteiten en processen en voor wie?’

‘Ik wil oefenen’

Bij het afronden van de sessie klinken positieve, haast gretige reacties. ‘Ik ben nieuwsgierig naar die slides waar we geen tijd voor hebben!’ Op de vraag of men terug op het werk nu zelf met de Waardewaaier aan de slag kan, reageert de zaal ook enthousiast. ‘Jazeker, ik heb handvatten nu. Het uitgangspunt is helder, nu wil ik oefenen, het liefst met Vilans erbij. Zijn er trainingen voor zorgaanbieders?’ Hendrik: ‘Daar staan we zeker voor open, we willen een training ontwikkelen.’