Innovatie-Route als wegwijzer voor de gehandicaptenzorg

Zorgtechnologie kan in de gehandicaptenzorg een belangrijke rol spelen om mensen met een beperking zelfredzamer te maken en meer eigen regie te geven. De sector heeft nog wel vragen over hoe ze deze technologie veilig en effectief kan inzetten. De Innovatie-Route die nu in het kader van de Innovatie-impuls Gehandicaptenzorg is ontwikkeld, biedt hun hierbij heel concrete ondersteuning. De belangstelling ervoor is dan ook groot.

De gehandicaptenzorg worstelt met de inzet van e-health, concludeert de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd op basis van onderzoek. Het is iets wat zowel Esther Roosdorp als Nils van de Reijt vanuit hun werk goed herkennen. Beiden werken bij Vilans, Esther als strategisch adviseur digitale zorg, Nils is programmaleider van de Innovatie-impuls 2 voor de gehandicaptenzorg (IIG-2). “We zien bij organisaties een gebrek aan kennis, waardoor de vertaling naar concrete acties voor inzet van zorgtechnologie in de praktijk ook niet helder voor ze is”, zegt Esther.  

Dit heeft voor een belangrijk deel te maken met de privacywetgeving AVG. “Natuurlijk zijn ze al wel bezig geweest met beleidsontwikkeling op dat gebied”, zegt Nils. “Maar in relatie tot de inzet van zorgtechnologie betekent die wetgeving dat ze ook moeten nadenken over de vraag wat het betekent als die technologie gegevens over individuele cliënten vastlegt. Dat is echt een ander aspect.” En daarmee voelen ze zich vaak nog onvoldoende vertrouwd, stelt Esther. “Ze weten niet wat ze in relatie hiermee als organisatie in de praktijk wel moeten en niet mogen en dat leidt ook tot vragen in de doorvertaling naar de rollen van de professionals en cliënten op dit gebied. Maar het gaat om meer dan de AVG alleen. Een organisatie moet ook de kennis en de middelen hebben om een toekomstbestendig technologisch fundament te bouwen als basis voor de inzet van zorgtechnologie.” 

Al volop activiteit  
Het goede nieuws is dat de gehandicaptensector al heel concreet bezig is hierin verbeterstappen te zetten en daarbij ook efficiënt wordt ondersteund. Nils vertelt: “Vier jaar geleden is de Innovatie-impuls Gehandicaptenzorg (IIG) van start gegaan, een onderdeel van het programma Volwaardig leven van het ministerie van VWS. In de uitvoering hiervan heeft Vilans samen met Academy Het Dorp 26 organisaties in de gehandicaptenzorg inhoudelijke ondersteuning geboden bij het implementatietraject van zorgtechnologie. Daarbij hebben we heel veel dingen goed en ook niet goed zien gaan.” 

Dit heeft de kennis opgeleverd om organisaties inzicht te geven in de vraag welke acties ze kunnen uitvoeren om de basis op orde te krijgen voor de implementatie van zorgtechnologie. “In het kader van AVG adviseren we vijf acties voor de organisaties”, vertelt Esther. “De eerste is: beleg rollen binnen de organisatie. Het is essentieel voor organisaties een privacy-officer, een functionaris gegevensbescherming, in dienst te hebben.” Nils vult aan: “Deze professional heeft de kennis om een risicoanalyse te verrichten van een nieuwe technologie en hierover inhoudelijk in gesprek te gaan met de leverancier.”  

Het tweede actiepunt is: regel verantwoordingsplicht. Organisaties moeten kunnen aantonen dat de juiste technische en organisatorische maatregelen zijn genomen om de persoonsgegevens te beschermen en dat de gegevensverwerking aan de AVG voldoet. De derde is: goede borging van regels en rechten. Hieronder wordt verstaan dat gebruik en opslag van data van applicaties en systemen formeel zijn vastgelegd, evenals gebruik, inzage en uitwisseling van gezondheidsinformatie. Het vierde actiepunt is: maak werkafspraken. Alle medewerkers moeten weten wat de afspraken zijn en welke acties daarbij horen. Beveiligde berichtenuitwisseling en beveiligde e-mail zijn hier onderdelen van. Het vijfde actiepunt tenslotte is: richt het proces in. Dit betekent dat er een meldplicht voor datalekken moet zijn, dat verzoeken voor rechten van betrokkenen correct moeten worden afgehandeld, en dat afstemming is geregeld tussen de afdeling ict, de functionaris gegevensbescherming en de zorgprofessionals. 

De vijf actiepunten zijn niet bedoeld als afvinklijst, stelt Esther. “Maar als een organisatie op deze vijf punten actie heeft ondernomen is voor wat betreft de AVG de basis op orde”, zegt ze. “En de basis op orde hebben is de eerste stap in innovatie.” 

Vervolgtraject voor ondersteuning van de sector 
Aan IIG is nu een vervolg gegeven in IIG-2. De in IIG opgedane kennis wordt hierbij gebruikt om veel meer organisaties in de gehandicaptenzorg inhoudelijk te ondersteunen in de duurzame implementatie van zorgtechnologie. “Hiervoor is de Innovatie-Route ontwikkeld”, vertelt Nils. “Deze is te vinden op het Kennisplein Gehandicaptensector en is opgebouwd uit verschillende fases. De eerste stap is de intro, de fase waarin de organisatie een beeld krijgt van hoe die er nu voorstaat op het gebied van zorgtechnologie in de organisatie context. Daarna volgen de vier fasen: verkennen en plannen, kleinschalig uitproberen, voorbereiding in gebruik, en in gebruik voor iedereen. Het is dus een praktische gids om stap voor stap de weg naar implementatie van zorgtechnologie te doorlopen.” 

Ter ondersteuning is een hulplijn ontwikkeld. Hier kunnen organisaties vragen stellen aan de adviseurs van Vilans en Academy Het Dorp. “Is sprake van een meer complexe vraag, dan kunnen de adviseurs ook kortdurend of langduriger ter plaatse ondersteuning bieden in het traject”, zegt Nils. Die adviseurs, vertelt Esther, hebben veelal zelf ervaring in de zorg. “Bovendien hebben ze ieder hun eigen specialisatie van waaruit ze de organisaties verder kunnen helpen”, zegt ze. “Vanuit hun eigen perspectief en achtergrond zijn ze allemaal bezig met hetzelfde vraagstuk. Ze zijn complementair aan elkaar, ze leren van elkaar en ze hebben een duidelijk gezamenlijk doel. Allemaal willen ze de organisaties in de gehandicaptenzorg ondersteunen in de zinvolle en nuttige inzet van zorgtechnologie die van toegevoegde waarde is voor de cliënt en de zorgprofessionals. En het mooie hiervan, is dat de inzet van zorgtechnologie het mogelijk maakt om tot heel persoonsgerichte oplossingen te komen. Iedere cliënt heeft immers een heel persoonlijke behoefte aan ondersteuning door technologie in de zorg.” 

Enthousiasme voor de geboden ondersteuning 
Nils stelt afsluitend blij te zijn met de recente berichtgeving van de Inspectie. “Die heeft ons gesterkt in de ambitie om de sector ook op het vlak van de privacywetgeving AVG en de inzet van e-health nog meer te ondersteunen ”, legt hij uit. “De adviseurs bieden in de praktijk al bepaalde vormen van ondersteuning die we in de Innovatie-Route nog niet hebben opgenomen. Dat gaan we nu dus wel doen, om de organisaties nog gerichter te kunnen begeleiden.” 

De belangstelling van de organisaties in de gehandicaptenzorg om de ondersteuning van IIG-2 te benutten en daarbij gebruik te maken van de Innovatie-Route is groot, zegt hij. “IIG-2 is pas net van start gegaan, maar we zijn al heel veel verkennende gesprekken met organisaties aan het voeren over de vraag waarmee we ze kunnen helpen. Terecht, want we weten dat we hen op basis van de kennis die we in IIG hebben opgedaan echt veel kunnen bieden. Onze boodschap aan de organisaties in de gehandicaptenzorg is dan ook: weet ons te vinden. Hoe meer we de kennis kunnen delen binnen de sector, hoe sneller de sector de mogelijkheden van zorgtechnologie ten volle – overeenkomstig de geldende normen en wetgeving – kan benutten.” 

Over Innovatie-impuls-2  
Innovatie-impuls 2 is een programma van Vilans in samenwerking met Academy Het Dorp en wordt gesubsidieerd door het ministerie VWS als onderdeel van Toekomstagenda ‘Zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking’. 

Meedoen aan de Innovatie-impuls 2? Kijk hier voor meer info