‘Met digitale aanraking creëer je een ervaring van genegenheid’

Vilans-onderzoeker Sima Ipakchian Askari onderzocht de effecten bij zeven koppels die voor één maand digitale aanrakingen konden sturen naar elkaar. Ze ontdekte dat digitale aanraking kansen biedt, ook voor de zorg. En dat oog voor de context belangrijk is. ‘Dit maakt namelijk veel uit in hoe de ontvanger de digitale aanraking ervaart.’

Sima Ipakchian Askari promoveerde onlangs met haar proefschrift ‘Separated by distance, connected by technology? Perceptions, experiences and responses towards affective haptic devices’ aan de Technische Universiteit (TU) in Eindhoven. Het loont om naar waarnemingen, ervaringen en reacties van gebruikers te kijken, omdat er nu al diverse toepassingen in digitale aanraking bestaan. Ipakchian Askari: ‘Denk hierbij aan een bandje dat de ontvanger om kan doen, waarna de zender op afstand een kneepje geeft. Of een apparaat waarmee je iemand kan strelen. Ook het dragen van een ring, waarmee je de hartslag van je moeder of vriend voelt, is een mogelijkheid. Het zijn allemaal manieren waarop je een ervaring van nabijheid of genegenheid kunt creëren.’ 

Meerwaarde van aanraking 

Qua technologie is er al veel mogelijk qua beeld en geluid. Maar de dimensie aanraking ontbreekt vaak nog. Ipakchian Askari: ‘Terwijl we uit onderzoek weten dat aanraking goed is voor onze gezondheid. Als iemand voor een presentatie een massage krijgt van diens partner, blijkt dat diegene tijdens de presentatie minder gestrest is. Voor een baby werkt het rustgevend wanneer deze op de huid van een ouder ligt. Tijdens corona hebben we gezien hoe groot de behoefte aan sociale aanraking is. Ook weten we dat ouderen en mensen met een beperking minder worden aangeraakt. Terwijl dit kwetsbare mensen zijn en zij hier juist veel behoefte aan hebben. Met digitale aanraking kun je een warmere vorm van communicatie bieden. Het biedt kansen voor bijvoorbeeld mantelzorgers die op afstand wonen en extra ondersteuning aan hun naaste willen bieden.’

Digitale aanraking persoonlijker dan appje

Ipakchian Askari interviewde voor haar onderzoek zeven koppels, nadat zij gebruik hadden gemaakt van digitale aanraking door middel van een kneepje of een trilling. ‘We kwamen tot de ontdekking dat de context waarin digitale aanraking plaatsvindt heel belangrijk is in hoe mensen die aanraking ervaren. De deelnemers vonden daarnaast de digitale aanraking persoonlijker dan bijvoorbeeld contact via een app of Skypegesprek.’ Ipachian Askari legde deze resultaten naast haar labstudies, die bestonden uit vragenlijsten, en resultaten uit literatuuronderzoek. Daar waren overeenkomsten in te vinden. ‘Je ziet het belang van context ook bij andere onderzoeken terug. Zo is het bijvoorbeeld fijner om een kneepje te krijgen van je partner dan van een wildvreemde. Ook maakt het heel veel uit of een aanraking wordt gevolgd door een dominant of vriendelijk bericht.’

Symboliek en betekenis 

Daarnaast is het belangrijk dat mensen een symboliek aan de digitale aanraking toekennen. Ipakchian Askari: ‘Het is juist de intentie erachter die belangrijk is en waarde geeft. Bijvoorbeeld: “Als ik je een kneepje geef, dan denk ik aan je”. Ook hangt de meerwaarde van de situatie af. Een dochter zag er de meerwaarde van om zo te kunnen communiceren met haar moeder in Vietnam. Maar een stel dat elkaar toch al elke avond zag, ervoer dat veel minder.’

Behoefte aan bevestiging 

De kneepjes werden verder wisselend ervaren door de ontvangers. Ipakchian Askari: ‘Eén persoon vond die kneepjes echt niet fijn, anderen vonden het juist heel leuk. Zo kreeg een ontvanger af en toe een kneepje terwijl diegene aan het werk was. De afgesproken symboliek was dat er dan aan diegene werd gedacht wat resulteerde in een warm gevoel. Wel miste de zender de bevestiging van ontvangst, zoals je dat bijvoorbeeld krijgt met het blauwe vinkje bij een WhatsApp-bericht. Deze behoefte zou kunnen worden meegenomen in de verdere ontwikkeling van dit soort technologieën.’ 

Uitgaan van persoonsgerichte zorg 

Ook is het de vraag of digitale aanraking nu al bij mensen met dementie en een beperking kan worden toegepast. Ipakchian Askari: ‘Het biedt zeker kansen, maar doorontwikkeling van de verschillende mogelijkheden is daarbij wel belangrijk. Zo is het voor mensen met dementie een stuk lastiger om aanraking op afstand te interpreteren. Aan de andere kant zie je dat mensen met dementie juist dat element ‘aanraken’ heel prettig vinden. Denk daarbij aan de robotkat. Ook hier geldt dat bij de toepassing van digitale zorg het uitgaan van behoeftes van cliënten het allerbelangrijkst is. Daarvoor moet je cliënten of eindgebruikers direct aan het begin van de doorontwikkeling betrekken. Wat zijn jullie behoeftes? Wat vinden jullie ervan? Kan dit nuttig zijn? Ook bij digitale aanraking is persoonsgerichte zorg van belang.'

'Technologie biedt kansen'

Femke de Wit, themacoördinator persoonsgericht en integraal werken: ‘Met alleen menskracht van formele en informele zorg kunnen we niet voldoende antwoord geven op de groeiende zorgvraag. Technologie biedt daarom kansen! Juist dat persoonsgerichte, de zoektocht naar wat het leven voor die ene mens beter maakt, is daarbij belangrijk. Het is mooi dat Sima in haar onderzoek laat zien dat de perceptie en context van gebruikers bepalend zijn voor het succes van een technologische interventie.’

Henk Herman Nap, expert Digitale Zorg: 'De mens is een sociaal wezen en leeft graag in gezelschap van anderen. Wanneer we niet fysiek bij elkaar kunnen zijn proberen we met elkaar in contact te blijven via kaarten, telefoontjes, e-mails of appjes. Dit noemen we sociale aanwezigheid en co-aanwezigheid creëren we door bijvoorbeeld te beeldbellen, zodat we naast elkaar spreken elkaar ook kunnen zien. Het onderzoek van Sima laat zien dat digitale aanraking onze huidige communicatie kan verrijken en dat deze technologie kansen biedt om de co-aanwezigheid te vergroten.'