Online co-creatie lukt bij serious game POSTHCARD

Met POSTHCARD ontwikkelen we samen met partners een serious game om mantelzorgers en zorgprofessionals te ondersteunen in de thuiszorg aan mensen met dementie. Door COVID-19 gebeurden de co-creatiesessies met de mantelzorgers voor het eerst in een internationaal Vilans-project online. Vilans-onderzoeker Nienke Vos: ‘Mantelzorgers voelden herkenning en emotie door de situaties die we samen met hen creëerden.’

Doel van POSTHCARD is dat wijkverpleegkundigen en mantelzorgers kunnen oefenen hoe om te gaan met mensen met dementie, zodat hun zorglast vermindert. ‘Het spel wordt afgestemd op de persoonlijke situatie’, legt Vos uit. ‘Afhankelijk van de keuzes die de speler maakt, ontwikkelt het spel zich verder. De serious game wordt gecombineerd met een digitale omgeving die nog in ontwikkeling is. Hier vinden mantelzorgers en wijkverpleegkundigen aanvullende informatie.’

Online co-creatie door de coronacrisis

Een deel van het spel is al ontwikkeld en wordt aangepast aan de hand van feedback. Een ander deel van het spel wachtte op aanvullingen met de ervaringen van mantelzorgers. Daarin is co-creatie dus heel belangrijk. Maar toen brak de coronacrisis aan. Vos: ‘We besloten daarom om dit online te vervolgen en organiseerden een online sessie. Het doel? Samen met mantelzorgers situaties samenstellen om het spel mee te verrijken.’

Situaties samenstellen met digitale poppetjes

En dat lukte. Maar wat was nou precies het succes? ‘We zijn heel dicht bij de traditionele co-creatie gebleven,’ verduidelijkt Vos. ‘Dus in kleine stapjes iets creëren op een interactieve manier, zodat iedereen kan reageren op wat er in die stapjes ontstaat. We gebruikten de online toepassing Teams, waarin we een presentatie op ons scherm konden delen. Met uitspraken van de mantelzorgers stelden we situaties samen met digitale poppetjes, digitale voorwerpen en hulpmiddelen uit het dagelijks leven.’

Bewuste keuze voor een-op-eensetting

‘We hebben voor de online co-creatie gekozen voor een-op-eensessies’, vertelt Vos. ‘Eén gespreksleider ging met één mantelzorger in gesprek. Twee onderzoekers werkten achter de schermen om de benodigde plaatjes samen te stellen. Dit was ook letterlijk achter de schermen. Nadat zij zich hadden voorgesteld, deden zij de camera uit en mengden zij zich alleen in het gesprek wanneer dit nodig was.’

Meer informatie met co-creatie

‘Mantelzorgers waren geraakt door het delen van hun verhaal’, zegt Vos. ‘Het voegde echt iets toe om het visueel terug te zien. Je krijgt met co-creatie ook meer informatie dan dat je gewoon vragen stelt. Doordat mantelzorgers bijvoorbeeld de gelaatsuitdrukking van zo’n poppetje zien, gaan ze eerder beschrijven hoe zij zich voelen in zo’n situatie.’

Tactieken van mantelzorgers

Vos: ‘De mantelzorgers realiseerden zich door deze sessie hoeveel er eigenlijk komt kijken bij de zorg aan hun naaste. Denk daarbij alleen al aan iets simpels als aankleden. Dat vraagt echt om een stapsgewijze voorbereiding van de mantelzorger. Zoals de kledingstukken bovenaan leggen die de cliënt als eerste moet aantrekken. Een andere tactiek die uit de sessies naar voren kwam, is om mensen met beginnende dementie altijd een gevoel te geven dat ze iets te kiezen hebben. Bijvoorbeeld door te zeggen: “Ik moet straks weg. Blijf je dan liever thuis of ga je naar de dagbesteding?”’

Ook co-creatie voor evaluatie van het spel

Vilans gaat ook de komende maanden verder met het co-creatieproces. ‘Samen met partners ontwikkelen we een nieuw prototype van het spel’, vertelt Vos. ‘Dit prototype evalueren we ook weer met co-creatie. Daarnaast zijn onze partners druk bezig met het ontwikkelen van de technische onderdelen van het spel, waaronder het digitale platform.’

Ook ervaringen van cliënten en mantelzorgers ophalen met online co-creatie?

Dit zijn de tips van Vilans-onderzoeker Nienke Vos:

1. Kies voor een online toepassing die privacy voldoende waarborgt en waarin u uw scherm kunt delen.
2. Probeer zoveel mogelijk een een-op-eengevoel te creëren als u persoonlijke ervaringen wilt ophalen. Online is het extra belangrijk om goed te letten op de gezichtsuitdrukkingen van een cliënt of naaste. Met veel deelnemers is dat lastig.
3. Oefen van tevoren. Zorg voor een goede voorbereiding en zet alles visueel klaar. Op internet zijn er trouwens veel websites te vinden waar u bundels met afbeeldingen van onder andere poppetjes, emoticons en hulpmiddelen kunt downloaden.
4. Het kan slim zijn om van tevoren al te beeldbellen met de cliënt of naaste. Vooral als mensen niet gewend zijn aan beeldbellen helpt dit hen over de drempel. Ook eventuele technische mankementen zijn dan al verholpen voor de sessie.
5. Zorg dat de rolverdeling duidelijk is voordat u de sessie begint. Dat voorkomt dat u tussendoor moet afstemmen, wat lastiger is in een online omgeving.
6. Het is slim om af en toe te checken hoe het met de cliënt of mantelzorger gaat. Het delen van persoonlijke ervaringen kan emotioneel zijn en online heeft u minder zicht op iemands gezichtsuitdrukking.

Over POSTHCARD

POSTHCARD is een van de Europese AAL-projecten (Active & Assisted Living) waar Vilans aan deelneemt. Het doel van AAL? Senioren langer zelfstandig thuis laten wonen met een prettige en actieve leefstijl. Voor POSTHCARD zijn we betrokken bij de evaluatie, het testen en een deel van de co-creatie. Meer weten? Lees dan het interview Beter omgaan met dementie dankzij serious gaming.