Open deuren bij Amstelring: ‘De gesloten woonetage bestaat niet meer’

Een deur kan op veel manieren open, zo ontdekten ze ook bij zorgorganisatie Amstelring. Binnen Amstelring houdt men zich al langer bezig met het openen van de deuren van hun zorglocaties. 'Een gesloten woonetage is een begrip dat vanaf 2023 niet meer in het woordenboek van Amstelring voorkomt' stelde de raad van bestuur zelfs in hun statement. Waar loop je als organisatie tegenaan bij het openen van de deuren en hoe weeg je af welke bewoner welke vrijheden krijgt? We spraken erover met Mirjam Heems, specialist ouderengeneeskunde en medisch adviseur/Wzd-arts, en Gabrielle Huijink, regiehouder kwaliteit.

Mirjam en Gabrielle zijn nauw betrokken bij de toepassing van de Wet zorg en dwang binnen Amstelring. Beiden zijn ze lid van het multidisciplinaire ‘ondersteuningsteam vrij leven en bewegen’. Medewerkers van Amstelring kunnen hier terecht met vragen en dilemma’s over de toepassing van de wet. Het ondersteuningsteam verspreidt goede ideeën en kan adviseren bij knelpunten.

Stap voor stap naar open deuren

De organisatie houdt zich inmiddels al meerdere jaren bezig met de Wet zorg en dwang en het openen van de deuren. Het statement dat de raad van bestuur over open deuren gaf op de Amstelring Beleidsdag van 2022 hielp volgens Gabrielle om mensen echt aan de slag te krijgen: 'Daarvoor hadden we het er wel over, maar waren we er nog niet echt mee bezig.'

Om te komen tot open deuren, gingen op de locaties multidisciplinaire teams aan de slag met een plan van aanpak. Hierbij werd klein begonnen, op een aantal locaties waar men enthousiast was over het plan. Mirjam licht toe: 'We moesten bij alle medewerkers de neuzen dezelfde kant op krijgen, de angst wegnemen. We namen mensen in een workshop mee in hoe het zou zijn als hun vrijheid beperkt wordt. Dit opende echt de ogen. Mensen hebben het er nog steeds over.'

Een volgende stap was de locaties geschikt maken om de deuren te openen. Volgens Mirjam hoef je niet direct alle deuren te openen om vrijheid te creëren: 'Waarom zou iemand in het kantoor of de ruimte van de technische dienst moeten komen? We hebben door het huis gelopen en gekeken hoe we het veilig kunnen maken. Daarna zijn de deuren opengegaan.'

Individu en locatie van belang voor afwegingskaders

Het opendeurenbeleid bij Amstelring is gericht op open woonetages. Hierdoor kan de bewoner zelf de woonetage verlaten naar een gemeenschappelijke binnen- of buitenruimte. Per bewoner is een inschatting gemaakt van wat veilig is. De binnenruimtes zijn in principe altijd veilig, aangezien onveilige deuren gesloten blijven. Toch heeft Amstelring ook besloten dat bewoners op sommige tijden op de woonetage blijven, bijvoorbeeld als er geen toezicht is in de gemeenschappelijke ruimtes, zoals ‘s avonds en ‘s nachts. 'Het is niet raar om soms thuis te blijven. Bij mij thuis laat ik ‘s avonds ook de voordeur niet open', licht Mirjam toe.

Of een bewoner ook zelfstandig buiten de muren van de zorglocatie kan komen, beslist een multidisciplinair team dat onder andere bestaat uit een (GZ-)psycholoog, arts en ergotherapeut. Ook de bewoner en de naasten van de bewoner worden meegenomen in het besluit. De organisatie blijft altijd werken aan meer vrijheid en kijkt naar nieuwe mogelijkheden. Bijvoorbeeld door het aanleren van een vaste looproute of het meegeven van een GPS aan mensen die soms toch verdwalen. 'De directe omgeving van de zorglocatie speelt ook een belangrijke rol in de afwegingen die worden gemaakt', vertelt Gabrielle. 'Er zijn ook plekken waar de voordeur snel leidt naar een plek die gewoon moeilijk te overzien is voor mensen.' Als voorbeeld hierbij noemt ze locaties in de stad, waar het op straat snel onveilig kan worden voor bewoners. Buitendeuren op deze locaties hebben bijvoorbeeld dwaalpreventie, om te zorgen dat mensen voor wie dit onveilig is niet zomaar naar buiten lopen.

Technologie hoeft geen excuus te zijn

Technologie kan een waardevol hulpmiddel zijn bij het openen van de deuren. Toch verwachten mensen volgens Gabrielle soms (te) veel van deze techniek: 'Een lift moet dan bijvoorbeeld automatisch op veilige verdiepingen de deur opendoen. Dat is zo kostbaar. Dan kun je moeilijk opschalen naar andere locaties'. Mirjam vult aan: 'Je kunt techniek ook gebruiken als excuus om niets te hoeven.' Amstelring gebruikt daarom vooral simpele technologie, zoals sensoren of deuren naar gevaarlijke ruimtes blijven simpelweg gesloten. Ook is er veel gedaan met zichtlijnen. Zo zijn op een locatie bij de buitendeur bloembakken geplaatst. Als je naar buiten loopt, zie je een muur van bloembakken. Mensen met dementie of mensen die minder goed zien, denken hierdoor dat ze niet door kunnen lopen. Zij lopen zo automatisch naar datgene wat ze wel zien, bijvoorbeeld de tuin.

Mogelijkheden van gebouwen

Net als veel andere organisaties, loopt ook Amstelring soms tegen obstakels aan bij het openen van de deuren. 'Zo zijn bepaalde gebouwen simpelweg minder geschikt voor open deuren', vertelt Mirjam. 'We hebben een locatie waar je meteen bij de trap staat als we de deur openzetten. We willen daar dus eigenlijk een lift en mensen op een andere plek naar beneden laten gaan. Maar als we de trap afschermen, hebben we weer te weinig ruimte voor een andere afdeling.' Op een andere locatie is een soortgelijk probleem wel al opgelost, door een hek voor de trap te plaatsen. Ook nooddeuren waren een uitdaging. Die moeten openblijven, maar het is niet de bedoeling dat bewoners er doorheen gaan. Deze zijn bij Amstelring bijvoorbeeld in dezelfde kleur als de muur geschilderd. Ook zijn er deuren met een sensor, waardoor er een alarm afgaat als de deur open gaat.

Een ander lastig punt is volgens Mirjam en Gabrielle de omgang met individuele cliënten die echt een gevaar vormen voor hun omgeving. Die mensen moeten je wel beperken, ook al wil je dat misschien liever niet. Amstelring wil vooral zorgen dat niet terug wordt gegaan naar de oude, veilige situatie. Deze situatie was misschien wel veilig, maar voor veel bewoners niet fijn. Daarom wordt elk kwartaal bij de locaties gepeild hoe de situatie is, om te zorgen dat de deuren open blijven.

Campagne ‘Een deur kan op veel manieren open’ 

Bijna elke zorgmedewerker kent het fenomeen gesloten afdeling. Hoewel het sluiten van deuren vaak een maatregel is om cliënten te beschermen, is het een vorm van onvrijwillige zorg onder de Wet zorg en dwang. De wet beoogt cliënten meer vrijheid en privacy te geven door het invoeren van een open-deuren-beleid. 

Omdat het niet altijd makkelijk is om een open-deuren-beleid in te voeren, bieden we inspiratie met de campagne ‘Een deur kan op veel manieren open’ . We laten zien hoe organisaties aan de slag gaan met het openen van deuren. Want als je goed en zorgvuldig zoekt naar alternatieven, blijkt er vaak meer mogelijk dan je denkt. Volg de Facebook- en LinkedIn-pagina voor inspiratie en om op de hoogte te blijven.