'Samen tegen eenzaamheid' is nog niet zo eenvoudig

Steeds meer mensen voelen zich eenzaam; niet alleen 75-plussers, maar ook mensen die hun partner door een scheiding of overlijden zijn kwijtgeraakt, jongeren en vluchtelingen. Vaak is het voor hen heel moeilijk om echt verbinding te maken met anderen. Willeke van Aken (directeur thuiszorgorganisatie) en Ingrid Zwienenberg (wijkverpleegkundige) willen daar graag iets aan dóen. Ze stapten in 2019 in het netwerk Samen Zevenaar om de eenzaamheid in deze Gelderse gemeente aan te pakken. Maar in de praktijk valt dit niet mee.

Willeke van Aken is niet alleen eigenaar van de thuiszorgorganisatie Hulp in Gelderland, maar ook specialist eenzaamheid. Uit ervaring weet ze dat veel mantelzorgers na het overlijden van hun partner vaak eenzaam achterblijven. ‘Doordat ze vele jaren voor hun partner hebben gezorgd, is hun eigen netwerk steeds kleiner geworden. Hierdoor blijven mantelzorgers vaak letterlijk en figuurlijk alleen achter. Bij deze groep zie je de eenzaamheid echt aankomen, daar wil je veel eerder dan nu vaak gebeurt iets aan doen.’ Ingrid Zwienenberg werkt als wijkverpleegkundige bij STMG thuiszorg. Zij komt in haar werk regelmatig ouderen tegen die zich eenzaam voelen. ‘Maar veel mensen durven dit niet echt toe te geven aan zichzelf. Ze hebben het liever over hun ziekte of andere klachten, dan dat ze zeggen dat ze zich alleen voelen.'

Eenzaamheid is niet leeftijdsgebonden

Een paar jaar geleden sloten zowel Willeke als Ingrid zich aan bij de netwerkorganisatie Samen Zevenaar. Beiden wilden vanuit hun eigen achtergrond graag iets doen aan eenzaamheid binnen Zevenaar. De gemeente gaf ruim drie jaar geleden de opdracht voor dit netwerk en wees een lokale welzijnsorganisatie aan om de projectleiding te verzorgen. ‘In het begin waren we allemaal heel enthousiast en gingen direct met een website aan de slag waar mensen informatie kunnen vinden als ze zelf eenzaam zijn’ vertelt Ingrid. Willeke verzorgde binnen het netwerk al vrij snel een training over eenzaamheid. ‘Veel mensen denken bij eenzaamheid alleen aan ouderen. Maar dat klopt niet. Eenzaamheid is niet leeftijdsgebonden. Het is van iedereen. Het komt bijvoorbeeld ook veel voor bij vluchtelingen en mensen die gescheiden zijn.’

Ongrijpbaar

Samen Zevenaar besloot daarom bijvoorbeeld ook Vluchtelingenwerk een plek te geven binnen het netwerk. ‘Doordat we zagen dat eenzaamheid iets van iedereen is en er veel partijen bij willen betrekken, werd het wel steeds moeilijker om te kiezen wat we nu echt wilden doen’, concludeert Ingrid. Daar komt nog bij dat er nogal wat mensen kwamen en gingen binnen zowel het netwerk als de gemeente. Ook de projectleider zelf vertrok. Hierdoor verdween er ook weer veel kennis over eenzaamheid uit het netwerk. En een groot aantal interviews over eenzaamheid onder ouderen is tot op de dag van vandaag niet verwerkt in een eindrapport om verder op door te gaan. Dit alles maakt het ongrijpbaar vinden Ingrid en Willeke  – het frustreert hen zelfs, want ze willen zo graag met het thema eenzaamheid aan de slag.

Eenzaamheid voor zijn

Willeke vertelt bevlogen: ‘We willen niet langer praten, maar iets doen. We kunnen niet iedereen bereiken, we moeten keuzes maken. We mikken op de mensen aan de rand van het zwembad (degenen die eenzaam dreigen te worden), niet op de mensen die al in het water zijn gevallen (de groep die al eenzaam is). Want als je aan de rand staat, kún je nog in actie komen. Daar willen we graag bij helpen.’ Ingrid vult aan: ‘we willen eenzaamheid juist voor zijn en ons richten op de mensen waarvan je kunt zien aankomen dat ze eenzaam dreigen te worden.’ Toch is het de dames niet gelukt om dit plan verder te brengen. De inmiddels nieuwe projectleider heeft een heel ander beeld bij eenzaamheid en de bijbehorende aanpak. ‘De kennis die we eerder als netwerk hebben opgebouwd lijkt wel verdwenen’ concludeert Willeke. Ingrid: ‘En de gemeente is ook niet meer zo enthousiast over het netwerk, omdat er te weinig vooruitgang is.’ Hoe nu verder?

• Lees ook Hoe je eenzaamheid in de wijk aanpakt

Niet alles in één keer

Jeanny Engels, senior adviseur bij Vilans, herkent de worsteling van Ingrid en Willeke. ‘Vaak zie je dat dit soort mooie initiatieven na een veelbelovende start inzakken en dat is ontzettend jammer’. Het is heel belangrijk om vooraf heel duidelijk met elkaar af te spreken wat je wilt bereiken en ook dat je keuzes durft te maken, vervolgt Jeanny. ‘Zo kun je best afspreken dat je eenzaamheid niet alleen bij ouderen maar ook bij vluchtelingen wilt aanpakken, maar je kunt dat niet allemaal in één keer doen. Begin klein. En spreek elkaar ook aan op gemaakte afspraken als mensen toch weer een andere richting op willen gaan. En spreek ook af wanneer je tevreden bent met de resultaten – en hoe je die meet.’

Wie haak je aan?

Ook is het belangrijk om zo’n project op een slimme manier in te richten, weet Jeanny. ‘Zorg bijvoorbeeld voor een kerngroep met een klein groepje ‘kartrekkers’ en zet daaromheen een schil van mensen en organisaties die je ook aangehaakt wilt houden. Zo is het misschien wel fijn als een aantal huisartsen meedenken over hoe je eenzaamheid kunt voorkomen, maar hoeft er niet per se een huisarts in het kernteam te zitten. Daarin wil je misschien liever een specialist eenzaamheid en een sociaal werker, mensen die van de inhoud weten. En ook niet onbelangrijk: welke afspraken maak je met de gemeente en welke eisen stel je aan de projectleider. Moet dit iemand zijn van de inhoud of niet? En is het belangrijk dat de projectleider onafhankelijk is of hoeft dit niet uit te maken? Dit zijn allemaal zaken waarover je goed moet nadenken om het verschil te kunnen maken.’

Alle tips op een rij:

• Spreek af wat je wilt bereiken met elkaar
• Begin niet te groot en leer van het kleine
• Meet en weet wat je resultaten zijn
• Denk goed na over de manier waarop je je project inricht
• Zorg voor een kerngroep om dingen gedaan te krijgen en een grotere groep voor uitrol en draagvlak daaromheen

Lees ook Wat we (niet) kunnen doen tegen eenzaamheid