Volwaardige plek informele zorg vraagt cultuur- en structuuromslag zorgorganisaties

Toekomstbestendige zorg blijven geven die aansluit bij behoeftes van cliënten? Gelijkwaardig samenwerken met naasten en vrijwilligers biedt mogelijkheden om de krapte op de arbeidsmarkt het hoofd te bieden. Maar daar is wel een structuur- en cultuurverandering voor nodig binnen zorgorganisaties. Hoe pak je dat aan?

'Richten, inrichten en verrichten,' schrijft Yvonne de Jong, adviseur Familie- en Netwerkparticipatie, in tijdschrift Geron. 'Organisaties moeten goed kijken welke veranderingen nodig zijn in structuur en cultuur, en zich dan op die drie niveaus richten.'

Richten: in visie en beleid van zorgen vóór naar zorgen mét

Met ‘richten’ doelt ze op visie en beleid. Je moet van ‘zorgen vóór’ naar ‘zorgen mét’, en dat vraagt om een herijking van visie en beleid. In een heldere visie leg je de uitgangspunten vast van de zorg in jouw organisatie. En bijpassend beleid biedt de kaders, en hoe je die vertaalt naar de praktijk. 'Inhoudelijk is het nodig dat er aandacht is voor een visie op gelijkwaardige samenwerking met informele zorgverleners,' schrijft Yvonne. 'Kies een positieve insteek, en leg de nadruk niet op het personeelstekort, maar op een betekenisvol leven voor de cliënt. Sta in de beleidsfase ook stil bij de beleving van cliënt, mantelzorger, vrijwilliger en medewerker in de nieuwe zorgsituatie. Zo identificeer je tegenstrijdigheden, en kun je daar al rekening mee houden in je beleid.'

Inrichten: bewustwording en blikverruiming medewerkers

‘Inrichten’ gaat over de manier waarop je je medewerkers in staat stelt met naasten samen te werken. En dan niet alleen de eerste contactpersoon, maar het sociale netwerk rondom de cliënt dat aan het welzijn bijdraagt. Zet in op bewustwording onder medewerkers dat dat netwerk belangrijk is, en help ze dat in het oog te houden. Bijvoorbeeld door ze vertrouwd te maken met het ecogram om het netwerk in kaart te brengen, of door ze te leren werken vanuit het SOFA-model: Samenwerken, Ondersteunen, Faciliteren, Afstemmen. 'Het lijkt in het begin meer werk om aandacht te hebben voor dat grotere netwerk, maar uiteindelijk levert het juist tijd op omdat je ook mensen betrekt die mogelijk kunnen helpen en ondersteunen,' aldus Yvonne in tijdschrift Geron.

Verrichten: een duurzame relatie & verwachtingsmanagement

Tot slot draait ‘verrichten’ om het daadwerkelijk opbouwen van een duurzame, goede relatie tussen medewerker en naasten. 'Die goede relatie maakt dat betrokkenen wat voor elkaar over hebben, elkaar kunnen helpen. Mocht er iets misgaan, dan is er bovendien meer begrip voor elkaar', schrijft Yvonne verder. Een mooie basis om die relatie op te bouwen is de COUP-methode: Contact leggen, Ondersteunen, Uitnodigen, Participeren. 'Bij het aangaan van de zorgrelatie is het verder belangrijk dat de zorgmedewerkers goed in gesprek gaan met naasten over wensen, grenzen en verwachtingen,' aldus Yvonne. 'Steeds vaker worden mensen pas opgenomen in een verpleeghuis als het thuis echt niet meer gaat. Mantelzorgers zijn dan vaak al vermoeid van alle zorg thuis. Zorgmedewerkers durven dan bijna dat gesprek niet te voeren en te vragen: "wat bent u van plan te blijven doen?" Terwijl er ook naar andere mogelijkheden gezocht kan worden,' schrijft ze verder. 'Het is belangrijk dat zorgorganisaties hun medewerkers daarin faciliteren. Zeker omdat de vanzelfsprekendheid van zorg steeds minder wordt, maar mantelzorgers met hun verwachtingen nog wel uitgaan van de oude situatie.'

Meer leren?

Lees dan het hele artikel in Tijdschrift Geron Samenwerken met informele zorg - Geron (gerontijdschrift.nl)