Onderzoek - Hoe verminder je eenzaamheid onder ouderen?

Gepubliceerd op: 12-11-2021

Welke tools werken het beste bij het verminderen van eenzaamheid onder ouderen? Onderzoeker Tamara Bouwman (Vrije Universiteit Amsterdam, Vilans) deed onderzoek naar deze vraag en publiceerde de onderzoekresultaten in haar proefschrift ‘Coping in Loneliness Interventions: The online Friendship Enrichment program for adults aged 50 and older’. ‘Contact maken en onderhouden is wel degelijk iets wat je kunt leren.’ Sterker nog, Bouwman heeft daarvoor een online cursus voor ontwikkeld.

Vriendschapscursus

Het leeuwendeel van het promotieonderzoek van Bouwman gaat over de Online Vriendschapscursus. Hiermee vergroten vijftigplussers hun vaardigheden om vriendschapsrelaties te onderhouden of op te bouwen.

Voor ouderen kan het steeds moeilijker worden om vriendschapen te sluiten of om relaties te behouden. ‘Vrienden verhuizen, worden minder mobiel of overlijden en je bestaande vriendenkring wordt steeds kleiner. Als je niet meer werkt of sport zijn er maar weinig gelegenheden om nieuwe vrienden te maken.’ De online cursus kan voor mensen een middel zijn om de drempel over te komen om hier actief mee aan de slag te gaan.

Verwachtingenmanagement

Bouwman: ‘Met de cursus kunnen mensen versterken waar ze wel goed in zijn qua vrienden maken. Je oefent bijvoorbeeld het herstellen van bestaande contacten. Daar hoort heel veel verwachtingenmanagement bij. Een vriendschap blijft namelijk niet eeuwig hetzelfde. Als iemand gaat verhuizen naar een andere stad kan het contact verwateren en wordt het moeilijker om af te spreken. Dat is niet altijd makkelijk. Eén van de belangrijke tips is dat je het bespreekbaar moet maken. Als je vindt dat je te weinig contact hebt, vraag dan aan de ander of die er eigenlijk wel behoefte aan heeft. En als je het echt belangrijk vindt, dan zal het de moeite waard zijn om toch met elkaar af te spreken. Of niet natuurlijk.’

Eenzaamheidsinterventies vaak niet effectief

Naast de Online Vriendschapscursus is in de loop der jaren is een breed aanbod aan eenzaamheidsinterventies voor ouderen ontwikkeld. Het merendeel van de interventies blijkt helaas weinig effectief in het verminderen van eenzaamheid. ‘Op dit moment zijn veel initiatieven voor eenzaamheidsvermindering aanbodgericht, terwijl vraaggericht mogelijk beter werkt. De activiteiten moeten wel bij de personen passen. Je kunt bijvoorbeeld in een zorgsetting allerlei bijeenkomsten organiseren in de hoop dat eenzame mensen erop afkomen en een praatje maken. Het is echter nog maar de vraag of iedereen zich wel op zijn of haar gemak voelt bij dit soort meetings en of ze daar inderdaad op af zullen komen.’

Werkzame elementen interventies

Bouwman deed onderzoek aan de VU naar het bestaande aanbod van eenzaamheidsinterventies voor ouderen. Door 119 internationale studies over eenzaamheidsinterventies te bestuderen, hebben Bouwman en collega’s in beeld gebracht welke werkzame elementen er in eenzaamheidsinterventies voor komen. Het resultaat is een indeling in 7 werkzame elementen:

Bezigheden
Ontmoeten
Praktisch ondersteunen
Betekenisvol contact
Sociale vaardigheden
Realistische verwachtingen
Betekenisvolle rollen

Bouwman: 'De meeste interventies combineren verschillende werkzame elementen. Sommige combinaties van werkzame elementen komen vaak voor. Vervolgonderzoek is nodig, waarbij afzonderlijke onderdelen van interventies in kaart gebracht worden. Zodoende kan de werkzaamheid van elk element geëvalueerd worden.’