Opgroeien als jonge mantelzorger: direct van school naar huis

Eén op de vijf jongeren groeit op binnen een gezin waar zorg nodig is, zo’n 8% van de jongeren tussen de 15 en 17 jaar zorgt voor een naaste. Jonge mantelzorgers zitten in elke klas en op elke voetbalclub. Is een voetbaltrainer zich ervan bewust dat de keeper in zijn team thuis alle ballen in de lucht houdt? Hebben klasgenoten in de gaten waaróm iemand altijd direct na school naar huis fietst? Bewustwording, herkenning en erkenning. Daar begint het mee. Ook bij de jonge mantelzorgers zelf. Zij zijn zo gewend aan hun zorgtaken, dat ze zich niet realiseren dat die niet bij hun leeftijd horen en: dat ze ondersteuning kunnen vragen. Mensen en organisaties om hen heen kunnen die ondersteuning bieden. Liefst samen.

Je hoeft het niet alleen te doen

Een voetbaltrainer of mentor die de thuissituatie eenmaal kent, ondersteunt zo goed hij kan vanuit zijn rol. Maar als eenling voelt hij zich daarin beperkt. Zoekt hij contact met andere mensen in de kring rond de jonge mantelzorger dan kunnen zij elkaars expertise benutten. Die mogelijke andere ondersteuners vind je overal: op school, binnen het verenigingsleven, bij de gemeente, op het mantelzorgsteunpunt, in kerk of moskee, onder vrienden of onder zorgprofessionals. Een netwerk vormen binnen een gemeente of regio kan een goed idee zijn.

Hoe u een jonge mantelzorger precies ondersteunt hangt af van waaraan hij behoefte heeft. Vraag wat hij zelf belangrijk vindt, wat bij hem past. Houd u aan de stelregel ‘niet over ons zonder ons’. Jonge mantelzorgers willen gehoord en gezien worden. Niet alleen in hun mantelzorgrol, maar ook als jongere met een eigen persoonlijkheid en eigen interesses. Ze zijn zoveel meer dan alleen mantelzorger. 

Praatplaat en training ontwikkeld

Meer samenwerken bij jonge mantelzorgersondersteuning is ook een belangrijke les uit het internationale onderzoek Me-We (Mentaal Welbevinden). Zes landen onderzochten van 2018 tot 2021 hoe de veerkracht van jonge mantelzorgers te versterken. Voor Nederland namen Vilans en het Sociaal en Cultureel Planbureau deel. Om een betere samenwerking op gang te helpen, ontwikkelden we een handleiding voor organisatoren van netwerkbijeenkomsten. Hoe ga je samen in gesprek met jonge mantelzorgers in de eigen regio zodat een duurzame vorm van ondersteuning groeit? De speciaal ontwikkelde praatplaat Jonge mantelzorgers ondersteunen doe je samen helpt: die laat in een oogopslag zien wie betrokken zijn bij jongeren die zorgen. Met behulp van de plaat kan iedereen rond de jonge mantelzorger elkaar beter vinden en aanvullen in de ondersteuning. 

En er is meer. Begin 2022 komt de ‘Veerkrachttraining voor jongeren’ beschikbaar in de Databank erkende interventies. Die hebben we ook binnen Me-We ontwikkeld, samen met jonge mantelzorgers. De training kan gegeven worden binnen zorg- en welzijnsorganisaties, op scholen en steunpunten mantelzorg. We ontwikkelen momenteel een trainer-de-trainerdag.

Nederland voorop

In de ogen van andere landen binnen het Me-We-project, is Nederland relatief ver op het gebied van de bewustwording. Elke eerste week van juni is het de Week van de Jonge Mantelzorger. De minister heeft zich zichtbaar ingezet voor de Deel-je-zorg-campagne en er zijn de steunpunten van mantelzorg.nl. Ook is er de Strategische Alliantie Jonge Mantelzorg, een netwerk van landelijke partijen, kennisinstituten, lokale stichtingen en (voormalige) jonge mantelzorgers. De Alliantie stimuleert kennisdeling tussen professionals en jonge mantelzorgers, onder meer door jaarlijks een groot congres te houden. Kennis en expertise over het herkennen en ondersteunen van jonge mantelzorgers wordt gebundeld en verspreid. Vilans is actief binnen de Alliantie. 

Al zijn we dan goed op weg: samen kom je verder. Weet elkaar te vinden als ondersteuners en vergeet vooral niet de jonge mantelzorger zelf te betrekken.