Aan de slag met teamreflectie

Gepubliceerd op: 28-01-2022

Werken in de verpleeghuizen kan voor veel stress en werkdruk zorgen bij zorgmedewerkers. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de medewerkers het desondanks volhouden en niet uitvallen? Door het inzetten van teamreflectie kunnen we medewerkers in een zo vroeg mogelijk stadium ondersteunen om gezond te blijven. Dit voorkomt tevens uitval op de langere termijn.

Direct zelf aan de slag

Met de materialen van teamreflectie kun je als organisatie zelf aan de slag volgens het train-de-trainer principe. Daarvoor zijn de volgende materialen beschikbaar:

Een trainershandleiding voor de train-de-trainer aanpak (zie downloads)
Een begeleidende powerpointpresentatie bij de training
Een werkboek met achtergrondinformatie voor de zorgmedewerkers (zie downloads) Hierin kunnen zij hun ervaringen en gevoelens opschrijven.
Een routekaart voor succesvolle implementatie (zie downloads). Opgesteld door Significant Public o.b.v. een effectmeting van de implementatie van teamreflectie in Midden- en West-Brabant.

Leren van defensie

Teamreflectie is geënt op de debriefing-aanpak van defensie. Bij defensie is er veel ervaring opgedaan met het omgaan met stress. Na missies is er altijd aandacht voor de reacties die kunnen ontstaan tijdens en na een stressvolle periode. Denk bijvoorbeeld aan de MH-17 ramp. De kern is dat teams onder deskundige begeleiding bewust ruimte creëren om met elkaar de ervaringen te delen. Een belangrijke pijler is de buddy-aanpak: medewerkers vormen duo’s of drietallen die elkaar helpen om met de stress om te gaan door terugkerende gesprekken en extra aandacht voor elkaar.

Teamreflectie is een beproefde methode, het is concreet en kan vandaag al worden ingezet. Dit vanuit de gedachte om juist nu snel te handelen om toekomstige uitval te kunnen voorkomen. De rode draad van teamreflectie is praten over emoties waarover in de dagelijkse praktijk van het werk niet zo snel wordt gesproken. Daarbij is nadrukkelijk ruimte voor individuele ervaringen. Alles wat gezegd wordt, is even belangrijk. Iedereen heeft ervaringen die hij of zij wil delen.

Ervaringen

Uit een pilot in de regio Midden-Brabant blijkt dat teamreflectie goed aansluit bij de behoefte van zorgmedewerkers:

In eerste instantie is het een ventiel voor opgebouwde spanning. Het openen van dit ventiel neemt al veel (ziekmakende) stress weg.
Teamreflectie is geen vergadering maar vooral een moment waarin besproken wordt ‘hoe hebben we het met elkaar?’. Dit biedt de mogelijkheid om dingen goed bespreekbaar te maken en op te ruimen.
Emoties zitten hoog. Het normaliseren van de klachten brengt ontspanning in de groep en op persoonlijk niveau.
Veel van de deelnemende zorgmedewerkers dragen mogelijk in meer of mindere mate een ‘ziekmakende’ last. De teamreflectie in de vorm van psycho-educatie leidt tot inzichten en tot effectieve reflectie op jezelf en op elkaar. En tot handelswijzen om hier beter mee om te gaan.
Deelnemers ervaren de tijd om aandacht aan elkaar te kunnen besteden maar ook dat het in een leuke (externe) ruimte met een lunch is, als blijk van waardering en voelen zich serieus genomen.
Veel van de deelnemers geven aan dat deze vorm van teamreflectie ook voor de corona crisis goed was geweest. Dit is tevens terug te zien in de hoge scores van de teamreflectie als geheel.

Opname inspiratiesessie teamreflectie

Tijdens het Waardigheid en trots congres over Werken met plezier in november 2021 vond de inspiratiesessie ‘Een krachtig en vitaal team door teamreflectie’ plaats. Vanuit de regio Midden- en West Brabant werden de ervaringen met teamreflectie gedeeld en onderzoeksbureau Significant Public vertelde over de effectmeting die het bureau verricht heeft naar de implementatie van teamreflectie.

Effectmeting en routekaart implementatie

Onderzoeksbureau Significant Public heeft een effectmeting uitgevoerd naar de implementatie van teamreflectie in de regio Midden- en West-Brabant. De uitkomsten staan beschreven in het rapport ‘Onderzoek naar de effecten en implementatie van teamreflectie – Aandacht voor zorgmedewerkers in Midden- en West-Brabant’ (zie downloads) . De centrale conclusie uit het onderzoek:

‘Op basis van dit onderzoek concluderen wij dat Teamreflectie een veelbelovende aanpak is, waarmee medewerkers bewust leren reflecteren op en omgaan met heftige gebeurtenissen.’

Op basis van de onderzoeksresultaten is tevens een routekaart met vier stappen voor een succesvolle implementatie gemaakt. Per stap worden tips gegeven. Download de Routekaart voor succesvolle implementatie (zie downloads).

Hoe werkt teamreflectie in de praktijk?

Bij teamreflectie komt een team tweemaal bij elkaar, met een tussenpoos van 2 tot 3 maanden. Bij de eerste bijeenkomst gaan de medewerkers met elkaar in gesprek en krijgen uitleg over wat stress is en wat het met je kan doen. Ook krijgen ze handvatten om stress gerelateerde klachten te vertalen naar concrete acties om te nemen, zodat zij zelf al effectief met hun klachten kunnen omgaan. Ook krijgen zij uitleg over de buddy-aanpak en maken de medewerkers afspraken over deze aanpak.

In de tweede bijeenkomst (na 2-3 maanden) kijken de medewerkers terug naar de afgelopen periode en gaan daarover in gesprek met elkaar. Ook evalueren zij de buddy-gesprekken en maken afspraken over het vervolg.

Gedurende de hele periode is er ruimte voor verdieping bij signalen die vragen om meer aandacht. Tevens is er een vangnet beschikbaar voor die mensen die meer aandacht nodig hebben.

Meer weten

Wil je als organisatie zelf aan de slag met teamreflectie? Bekijk en download dan de volgende materialen:
- Een trainershandleiding voor de train-de-trainer aanpak (pdf)
- Een begeleidende powerpointpresentatie bij de training
- Een werkboek met achtergrondinformatie voor de zorgmedewerkers (pdf)
- Een routekaart voor succesvolle implementatie (pdf).
Lees meer praktijkverhalen over de inzet van teamreflectie:
- ZZG zorggroep ondersteunt medewerkers met teamreflectie
Bekijk de Inspiratiesessie Een krachtig en vitaal team door teamreflectie op youtube
Over RegioKracht in de zorg RegioKracht in de zorg richt zich op het versnellen van de transitie die nodig is om de zorg en ondersteuning aan ouderen en mensen met een beperking toegankelijk te houden. lees meer over het programma RegioKracht in de zorg.

Downloads